Frón - 01.03.1945, Page 55

Orðabelgur
53
og Jón Helgason, prófessor, þegar hefir sýnt fram á — oft er
harðla ábótavant. Er það mikill sómi Islendingum hér utan-
lands, ef þeir rita móðurmál vort betur en landar vorir heima.
Ein lilið íslenzks ritmáls hefir þó ennþá verið látin liggja á milli
hluta. En það er setning greinarmerkja, og á ég hér aðallega við
notkun kommu eða höggs.
Ef ég man rétt, segir Freysteinn Gunnarsson, skólastjóri, sem
talinn er mikill íslenzkumaður, að til séu þrjár aðferðir um
kommusetningu. Hin fyrsta sé sú, að miða kommusetningu ein-
göngu við það, hvar nema skuli staðar í Iestri. Fari þá mest um
kommusetningu eftir smekk og geðþótta þess, er skrifar. Hjá
þeim, sem vel séu að sér og smekkvísir á mál, geti það farið vel
úr hendi. En hjá öllum þorra manna lendi slík kommusetning í
handaskolum og glundroða, sem von sé, þar sem ekkert sé við
að styðjast nema eigin tilfinningu, sem oft sé óljós í þeim sökum.
önnur aðferðin sé sú, að miða við einstök orð, læra utan bókar
10—20 orð, sem setja skuli kommu á undan. Sú aðferð sé furðu
algeng, en engu að síður algerlega óhæf. Sjáist það bezt á þvi,
að á undan hverju orði, sem vera vilji, geti staðið komma, ef
svo beri undir. Hins vegar sé ekki heldur til það orð, sem alltaf
þurfi að setja kommu á undan.
Þá er þriðja aðferðin, en hún sé sú, að miða kommusetningu
við s e t n i n g a s k i p u n og h u g s u n.
Ég vil nú bæta við, að til sé fjórða aðferðin (og jafnvel fleiri).
l3að er sú regla, að setja aðeins kommu á eftir sjálfstæðum
aðalsetningum (eða brotum, er standa í þeirra stað), þ. e. a. s.
aðalsetningu, sem felur í sér fulla hugsun, þó að eftirfarandi
aukasetningu sé sleppt. En að þessari reglu skal vikið nánar
síðar.
Pví verður ekki neitað, að menn eru á síðustu árum farnir að
gerast all-andvígir kommu, að minnsta kosti kommum þeim, sem
settar eru eftir málfræðilegum reglum. Virðast menn hallast
meir og meir að því, er Freysteinn nefnir svo hjá almenningi,
glundroða-reglunni. T. d. nota Norðmenn og Svíar kommu eða
liögg nú á tímum aðeins sem þagnarmerki, án alls tillits til
s y n t a x, eða eins og það heitir á íslenzku setningafræðinnar.
Tel ég það þó enga sönnun fyrir því, að rétt sé að taka þennan
sið upp í íslenzku.
Sumir menn eru þannig gerðir, að þeir grípa fegins hendi
við öllum þeim breytingum í fræðslumálum, er á einhvern hátt