Frón - 01.03.1945, Page 60

58
Orðabelgur
samfara rugli skilning alls almennings á eöli aukasetninga og
hlutverki innan stærri setningaheilda. — ViS þetta bætist að
setningagreining sú sem málfræðikeríið er reist á er næsta
torlærð, eins og bezt sést á því að tiltölulega mjög fáir kunna
að beita því rétt, og þaS jafnvel færustu rithöfundar og vísinda-
menn. l3aS er því engin furða þótt margur telji líklegt að betur
mætti verja þeim tíma skólalærdóms sem nú fer til aS berja inn
í börnin kerfi sem þau læra ekki til fullnustu og er þeim til
lítils gagns, aS sumu leyti ef til vill til ógagns eins.
GlundroSinn i kommusetningu bjá þeim sem lært hafa mál-
fræSikerfiS, og vilja beita því, er svo mikill að engin ástæða er
til að óttast aS hann verSi meiri þótt þagnarkerfið sé tekið upp.
Enda hefur það aldrei heyrzt aS þær þjóSir sem t. d. rita enska
tungu eSa rómönsk mál hafi átt í meiri kommuvandræSum en
Danir og ÞjóSverjar. Vandamálin verSa í raun og veru miklu
færri og glundroðinn að sama skapi minni, vegna þess hve
þagnarkerfiS er miklu frjálsara.
t’orsteinn Stefánsson getur þess réttilega í grein sinni aS
kommur málfræSikcrfisins megi ekki skoSa sem þagnarmerki.
En reynslan sýnir aS þetta gera býsna margir, enda þarf til þess
töluverða tamningu aS láta sér meS öllu sjást yfir kommurnar
þegar lesiS er. í sumum sctningum geta þær meira aS segja valdið
misskilningi, a. m. k. fyrst i staS. T. d. gera þær ókleift aS greina
á milli tilvisunarsetninga sem eru innskot og þeirra sem skil-
greina ákveðinn liS aðalsetningar. Setningin: »íslendingar, sem
eru þrárri en annaS fólk, eru mér manna leiSastir« getur þýtt
tvennt ólíkt hjá þeim kommur setur eftir málfræðikerfinu, en sé
þagnarkerfið notað verSur ekki um villzt við hvaS sé átt.
Loks má geta eins, úr því aS Porsteinn Stefánsson hefur
dregið kommusetningu frægra rithöfunda fram á vigvöllinn, en
þaS er s t í 1 g i 1 d i kommunnar. 1 málfræSikerfinu er kommu-
setningin rígskorSuð við algerlega andlausa reglu sem leyfir
höfundi ekkert svigrúm. í þagnarkerfinu getur komman verið
áhrifadrjúgt tæki til stílbrigða, lagt sérstaka áherzlu á orS eSa
setningarliði, sem ekki væri hægt í málfræðikerfinu nema meS
grófgerSari aSferðum, svo sem skáletrunum, gleiðletrunum eða
öSru sliku sem ekki á heima i listrænum stíl. Petta hafa höfundar
eins og þeir sem greinarhöf. nefnir látið sér skiljast, og þaS mun
ekki sízt vera orsök þess að þeir hafa orðiS blendnir í trúnni
á ágæti málfræSikerfisins. J. B.