Morgunblaðið - 30.10.2015, Qupperneq 49

MENNING 49
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 2015
Vettvangur fyrir
skapandi tónlistarmenn
Ljósmynd/Árni Óskarssson
Skapandi Tónlistarmennirnir Wadada Leo Smith, Roscoe Mitchell og
Henry Threadgill ræða við íslensku sendinefndina eftir tónleikana.
AACM and American Experimental
Music, miklum doðranti eftir tón-
listarmanninn George Lewis, sem
fjallar ítarlega um 50 ára sögu sam-
takanna..
Spunnið á einum andardrætti
Mikil eftirvænting og hátíð-
leiki sveif yfir vötnum á tónleik-
unum í París. Henry Threadgill,
sem heimsótti Ísland 1982 með
hljómsveitinni Air, reið á vaðið með
nýja sjö manna sveit, Double Up.
Sjálfur lék hann ekki að þessu
sinni, lét nægja að stjórna sveitinni
á sinn hátt. Tónlistin var að vanda
að hætti Threadgills, engu lík, sér-
stakt grúf sem stundum sækir
fyrirmynd til New Orleans. Nýjustu
skífur Threadgill hafa fengið frá-
bæra dóma og er óhætt að spá að
Double Up verði enn ein skraut-
fjöðrin í hans hatti. Eftir 70 mín-
útna leik Double Up og hlé, steig á
svið dúett saxófónmeistarans
Roscoe Mitchell og trommuleikar-
ans Mike Reed. Roscoe Mitchell hélt
sólótónleika í Félagsstofnun stúd-
enta í júlí 1982 og kom líka með Art
Ensemble til landsins í apríl það
sama ár. Undirritaður kynntist
Roscoe lítillega í tengslum við þessa
viðburði og voru tónleikar hans í
FS og öll heimsóknin afar minnis-
stæð, þá sérstaklega að kynnast því
hversu mikið hann lagði á sig við
tónlistarflutninginn. Dúett Mitchell
og Reed sýndi spunahlið AACM vel
og var magnað að hlýða á sópran-
saxófónleik Mitchell sem spann
stanslaust í hálftíma á „einum and-
ardrætti“, þökk sé ótrúlegri hring-
öndunartækni hans á hljóðfærið.
Þar uxu á þá vængir
Botninn í dagskrána sló svo
Gullkvartett Wadada Leo Smith, en
Smith hefur einnig heimsótt Ísland
fjölmörgum sinnum, síðast árið
2012. Gullkvartettinn lék tónlist af
Ten Freedom Summers, margverð-
launuðu fjögurra diska safni Wa-
dada frá 2012 byggðu á atburðum í
sögu mannréttindabaráttu í Banda-
ríkjunum, við frábærar undirtektir
tónleikagesta, sem augljóslega
þekktu sína menn vel og létu oft í
sér heyra gleðihróp. Greinilega á
líka borgin mikinn hug AACM
manna; þar uxu á þá vængir og því
gleyma menn ekki svo auðveldlega.
París tekur okkur með opnum örm-
um, sagði Henry Threadgill, sem
ljóstraði því upp að þrátt fyrir að
fyrirlíta endurtekningar og spila
helst aldrei sömu tónlistina tvisvar,
þá hefði hann snætt á sama veit-
ingahúsinu í París núna í 45 ár sam-
fleytt.
Hver trú þarf söfnuð
Tónlist AACM-félaga hefur
fylgt undirrituðum í bráðum 40 ár
eða síðan ég heyrði fyrst Parísar-
upptökur með Art Ensemble of Chi-
cago árið 1977. Einnig hef ég verið
lánsamur að vinna að tónleikum og
öðrum verkefnum með Roscoe
Mitchell, Anthony Braxton, Henry
Threadgill og Wadada Leo Smith.
Hafa þau kynni líkt og hlustunin
verið ákaflega gefandi.
Þrátt fyrir 50 ára sögu og háan
aldur frumkvöðlanna er ekki annað
að sjá en að AACM beri aldurinn
vel. Enn sem fyrr vekja plötuútgáf-
ur meistara á borð við Wadada Leo
Smith mikla athygli og teljast jafn-
an vera merkilegustu útgáfur hvers
tíma.
Hver trú þarf söfnuð og víst er
að undirritaður, sem er ekki kirkju-
rækinn maður, hefur játað trúna
fyrir löngu.
»Mikilvægastaframlag samtakanna
er þó ábyggilega að hafa
verið vettvangur fyrir
skapandi tónlistarmenn
til að hitta aðra líkt
hugsandi menn og að
geta samið og flutt sína
tónlist.
Mitchell og Reed „…var magnað að hlýða á sópransaxófónleik Mitchell
sem spann stanslaust í hálftíma á „einum andardrætti“ …“
AF TÓNLIST
Örn Þórisson
orn@mbl.is
Fyrir 50 árum stofnuðu ungirframsæknir tónlistarmenn ísuðurhluta Chicago-borgar
samtök sem áttu eftir að hafa mikil
áhrif á skapandi tónlist. The
Association for the Advancement of
Creative Musicians (AACM) varð
ekki afl í heimskúltúr á einni nóttu,
en á endanum hafði félagið umtals-
verð og frelsandi áhrif bæði á tón-
listarmenn og hlustendur. Hljóm-
sveitir eins og Art Ensemble of
Chicago og Air og frumkvöðlar á
borð við Roscoe Mitchell, Anthony
Braxton, Henry Threadgill, Wad-
ada Leo Smith, ásamt stofnanda
AACM, Muhal Richard Abrams og
fjölmörgum öðrum tónlistar-
mönnum, blésu lífi í djasstónlistina
þegar hún virtist eiga á hættu að
staðna.
Semja á eigin forsendum
Að ýmsu leyti eru samtökin
framhald af bandarískri tilrauna-
tónlist og framúrstefnu John Cage,
Harry Partch og margra til, en
hafa auðvitað einnig sótt innblástur
til John Coltrane, Eric Dolphy, Or-
nette Coleman, Albert Ayler, Cecil
Taylor og fleiri tónlistarmanna í
djasssögunni.
Í tónlist frumkvöðlanna í
AACM má finna strengjakvartetta,
óperur og hljómsveitarverk til jafns
við hefðbundnari hljóðfæra-
samsetningar djasstónlistarforma.
Það er óvenjulegt einkenni tónlist-
arinnar hvernig skrifaðir og spunn-
ir kaflar fléttast saman og skiptast
á þannig að oft er ómögulegt að
greina þar á milli. Mikilvægasta
framlag samtakanna er þó ábyggi-
lega að hafa verið vettvangur fyrir
skapandi tónlistarmenn til að hitta
aðra líkt hugsandi menn og að geta
samið og flutt sína tónlist. Hver og
einn meðlimur var hvattur til að
semja á eigin forsendum og halda
sínum einstaklingseinkennum.
Flóttamenn á djasssenunni
50 ára afmælis AACM hefur
verið minnst víða á árinu, þar á
meðal mánudagskvöldið 19. októ-
ber í París með stórtónleikum í
Théâtre du Châtelet þar sem fram
komu þrír af helstu meisturum
samtakanna, Henry Treadgill,
Roscoe Mitchell og Wadada Leo
Smith. Það er viðeigandi að borgin
skyldi vera vettvangur þessara tón-
leika því árið 1969 flúðu margir fé-
laganna erfiðar aðstæður frá Chi-
cago til Parísar í von um frægð og
frama. „Við vorum að deyja í Chi-
cago og raunar dóu tveir okkar
þar. Við urðum að fara til Parísar,“
sagði Wadada Leo Smith í ávarpi í
hófi að tónleikunum loknum. Fór
líka svo að borgin sem hafði orð á
sér fyrir að taka með opnum örm-
um á móti svörtu listafólki frá
Bandaríkjunum í áratugi, stóðst
væntingar. Á skömmum tíma lögðu
„flóttamennirnir“ undir sig djass-
senuna, spiluðu inn á haug af plöt-
um, léku í bíómyndum og voru
eftirsóttir af fjölmiðlum. Eftir
nokkurra ára dvöl í Frakklandi
héldu flestir aftur til Bandaríkj-
anna, sumir orðnir að stórstjörnum
í samtímadjassi, líkt og Anthony
Braxton og Art Ensemble of Chi-
cago. Um þetta má allt lesa í A
Power Stronger Than Itself: The
 Hálfrar aldar
afmæli AACM
fagnað á stór-
tónleikum í París
Reykjavík Com-
edy Festival lýk-
ur í kvöld með
uppistandi
bandaríska grín-
istans, leikarans
og rithöfundar-
ins Doug Stan-
hope í Háskóla-
bíói. Björn Bragi
og Hugleikur
Dagsson hita upp
og hefst uppistand þeirra kl. 20.
Stanhope þykir óheflaður í gríni
sínu og gersamlega hömlulaus, að
því er fram kemur á miðasölu-
vefnum tix.is.
Hömlulaus Stan-
hope í Háskólabíói
Doug Stanhope
JEM AND THE HOLOGRAMS 5,8
SCOUTSGUIDE,ZOMBIE APOCALYPSE 6,8,10
HÓTEL TRANSYLV. 2D ÍSL 4
CRIMSON PEAK 10:30
EVEREST 3D 5,8
SICARIO 10:30
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
Miðasala og nánari upplýsingar
TILBOÐ KL 5
TILBOÐ KL 4
TILBOÐ KL 5
JólablaðMorgunblaðisins kemur út
fimmtudaginn 19. nóvember
Fullt af spennandi
efni fyrir alla aldurshópa
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
til kl. 12 mánudaginn
16. nóvember.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105 kata@mbl.is