Orð og tunga - 01.06.2009, Side 11

Ari Páll Kristinsson
Smíð. Lególeikur. Endurvinnsla.
Um nýyrði, nýyrðastefnu o.fl.
1 Inngangur
Þessi grein fjallar einkum um samband íslenskra nýyrða og nýyrða-
stefnu og verður í því sambandi m.a. hugað að hreintungustefnu og
mismunandi málsniðum. Enda þótt ekki sé beint samband milli mynd-
unar og notkunar nýyrða annars vegar og nýyrðastefnu hins vegar þá
hefur nýyrðastefna, sem ein grein hreintungustefnu, samt vissulega
haft mikil áhrif bæði á nýyrðamyndun og nýyrðanotkun. Þau áhrif
eru nánar rædd í greininni.
Byrjað er á að gera grein fyrir þeim skilningi sem hér er lagður í
hugtökin nýyrði, tökuorð, nýyrðasteftiu og hreintungustefnu. Áhersla er
einkum lögð á að skýra hvað átt er við með hreintungustefnu. Fram
kemur að hún geti beinst að fleiri þáttum máls en orðaforða og gegn
öðrum máleinkennum en þeim sem talin eru stafa af erlendum málá-
hrifum. Þá er rætt um samband hreintungustefnu og íslenskrar orð-
myndunarhefðar og rökstutt að hreintungustefna er ekki ein og sér
fullnægjandi skýring á sterkri stöðu nýyrða í íslensku máli fyrr og síð-
ar.
Þessu næst er samband nýyrða og nýyrðastefnu rætt nánar. Annað
sjónarhornið er myndun nýyrða og hitt er notkun þeirra. Færð eru rök
fyrir því að fólk þarf ekki endilega að aðhyllast nýyrðastefnu þótt það
myndi og noti nýyrði.
Orð og tunga 11 (2009), 1-16. © Stofnun Áma Magnússonar í íslenskum fræðum,
Reykjavík.