Orð og tunga - 01.06.2009, Síða 159

149
Margrét Jónsdóttir: Á Borgarfirði eystri - á Borgarfirði eystra
3.2 Beygingarsagan - stiklað á stóru
Noreen (1923:298) segir að hin forna beyging miðstigsins hafi snemma
farið að breytast, einkum í þágufalli fleirtölu. Skv. Guðrúnu Kvar-
an (2005:410) hélst beygingin óbreytt fram á 15. öld. Jón Helgason
(1929:70) segir að í Nýja testamenti Odds (1540) sé miðstig venjulega
beygt á sama hátt sem að fornu. í Guðbrandsbiblíu er beygingin orðin
að einhverju leyti eins og nú, sbr. Bandle (1956:320-323). Björn K. Þór-
ólfsson (1925:91) segir að beygingin hafi líklega ekki orðið alveg eins
og nútímamálsbeygingin fyrr en á 18. öld. í 18. aldar málfræði Jóns
Magnússonar (1997:133) er karlkyn eintölu þó beygt að fornum sið.14
Enda þótt áður tilvitnuð orð Noreens um að beygingin hafi snemma
farið að breytast stendur það eftir að óskýrt er hvað átt er við með orð-
inu snemma. En það hefur tekið nokkrar aldir fyrir nýju beyginguna
að festast í sessi.
4 Sitthvað um sérnöfn og notkun miðstigs lýsing-
arorða með þeim o.fl.
4.1 Um sérstöðu sérnafna
Saeed (2003:23-32) segir að í eðli mannanafna sé fólgin ákveðin tilvís-
un enda sé verið að vísa til einstaklinga (e. individuals), lifandi vera.
Á hinn bóginn, segir Saeed, séu samnöfnin mengi myndað af stökum
(e. sets of individuals) sem séu í eðli sínu ekki ákveðin heldur verði
þau það vegna síns mállega umhverfis. Skoðanir van Langendonck
(2007:51-52) eru mjög líkar. Hann leggur jafnframt áherslu á að sér-
nöfn séu „erki"-nafnorðin enda vísi þau til hluta eða persóna. Sam-
nöfn hafi á hinn bóginn þann eiginleika í minna mæli enda sé í þeim
fólgin rökyrðing sem sé framar öðru sagnlegs eðlis. Annað sem skiptir
máli varðar m.a. fyrirframgefnar forsendur, merkingu og ákveðni.
van Langendonck (2007:202) telur að staðarnöfn séu annar mikil-
vægasti flokkur sérnafna, gangi næst eiginnöfnum. Hann segir jafn-
framt að líkindin felist í sams konar setningafræðilegri hegðun en það
14Óhætt er að segja að mál Jóns Magnússonar komi hér nokkuð á óvart enda þótt
vænlegast sé að fullyrða ekki um of. Þó læðist að sá grunur að stundum fyrni hann
mál sitt og það hafi hann gert hér.