Orð og tunga - 01.06.2009, Page 160

150 Orð og tunga
skilji þó á milli að staðarnöfnin séu notuð í forsetningarliðum en eig-
innöfnin ekki, a.m.k. ekki á sama hátt.
4.2 Miðstig með sérnöfnum
Vel er hugsanlegt að eystra eins og í þágufallinu Borgarfirði eystra sé
forn beyging lýsingarorðs sem hefur varðveist, sbr. e-dæmið í (4).
Hliðstæður má finna í beygingu annarra örnefna eins og t.d. Syðri-Hóll
og Minni-Núpur þar sem fyrri liðurinn er formlega séð miðstig lýsing-
arorðs. Síðarnefnda bæjarnafnið verður beygt hér á eftir. Til saman-
burðar verður sýnd beyging á sama miðstigi með samnafni.15
nf.
þf.
þgf-
ef.
A
Minni-Niipur
Minni-Niíp/Minna-
Minni-Núpi/Minna-
Minni-Núps/Minna-
B
minni maður(inn)
minni mann(inn)/*minna
minni manni(num)/*minna
minni manns(ins)/*minna
Eins og sjá má eru möguleikarnir tveir standi miðstigsformið með ör-
nefni: Beygingin er gömul og ný. A hinn bóginn er gamla beygingin
útilokuð þegar samnafnið á í hlut. Þá er möguleikinn aðeins einn. Á
sama hátt væri sagt að Magnús byggi á Syðri- eða Syðra-Hóli en bæj-
arhúsin stæðu á syðri hólnum, ekki *syðra. Aftur eru möguleikarnir
tveir á móti einum.
Athyglisvert er að skoða bæjarnafnið Minni-Núpur út frá merk-
ingu. í upphafi hefur minni í bæjarnafninu að öllum líkindum kallast
á við stóri í bæjarnafninu Stóri-Núpur.16 í nöfnunum hefur því falist
samanburður. Það er hið sögulega viðhorf. En er svo enn? Samtíma-
lega séð þarf ekki endilega svo að vera. Taka má dæmi. Enda þótt
bærinn hefði heitið *L/f//-Núpur eða *Fagri-Núpur og þótt í því hefði
kannski falist samanburður í upphafi þá er ekki þar með sagt að sá
þáttur eða sú viðmiðun sé enn lifandi. Þvert á móti má segja að sam-
anburðarmerkingin sé horfin og hvort bæjarnafn um sig geti lifað án
hins.17 Bærinn Minni-Núpur heitir nú einfaldlega svo og forn tengsl
15Þar sem miðstig með kvenkyns og hvorugkynsorðum í eintölu hefur ekkert
breyst þá leiðir það af eðli máls að beygingardæmi sem hér verða sýnd eru öll í karl-
kyni eintölu.
l6Bæir með þessum nöfnum eru nú í Skeiða- og Gnúpverjahreppi en áður í Gnúp-
verjahreppi, sbr. bæjatal á vef Stofnunar Áma Magnússonar í íslenskum fræðum.
l7Svona andstaða er þó ekki nauðsynleg. í Fljótsdalshreppi er bærinn Litla-Grund.