Orð og tunga - 01.06.2009, Page 163

Margrét Jónsdóttir: Á Borgarfirði eystri - á Borgarfirði eystra
153
arfjörður eystra, sbr. b-dæmið í (4), sé miðstig lýsingarorðs orðið til við
áhrifsbreytingu frá þágufalli eintölu þar sem fl-endingin sýndi forna
beygingu. Hvort það er líklegt er svo annað mál. En eystra í nefnifall-
inu Borgarfjörður eystra væri sambærilegt við nöfn eins og t.d. Breiða-
fjörður og Utanverðunes þar sem aukafallsmynd hefur orðið ofan á í
hvoru nafni fyrir sig.
Nú er eðlilegt að spurt sé hvort nefnifallsmyndin *Minna-Núpur í
staðinn fyrir Minni-Núpur sé ekki eðlileg og rökrétt framhald af því
sem fram hefur komið. Engin dæmi hafa fundist. Fræðilega mælir
ekkert gegn því í sjálfu sér. En enda þótt greinarhöfundi finnist dæm-
ið útilokað skortir sannfærandi rök. Því má þó ekki gleyma að staða
miðstigsins hér er ólík því sem er í Borgarfjörður eystra; í fyrra tilvik-
inu kemur það á undan nafnorðinu, í hinu á eftir. Hins vegar er staða
miðstigsins sú hin sama og veika lýsingarorðsins í upphafi í Breiða-
fjörður. Svo hefur það gerst að í orðinu Breiðafjörður hafa lýsingarorðið
í aukafalli og nafnorðið lexíkalíserast sem ein órjúfandi heild.23
4.4 Hliðstæður
Dæmi, ekki þó mörg, hafa fundist um miðstig með eiginnöfnum
manna og dýra þar sem lýsingarorðið beygist að fornum sið. T.d. tal-
ar Páll Ólafsson (1984:162) um yngra Rauð í alþekktri stöku og Þor-
steinn Helgason (1996:67) er fornlegur þegar hann ræðir um bræður
sem báðir hétu Jón, Jón yngra og Jón eldra. Enda þótt hér gæti hugsan-
lega áhrifa af eldri texta þá ganga gömlu miðstigsformin vel í nútíma-
máli.
Það er vel þekkt í fjölmörgum tungumálum eins og fram kemur
t.d. hjá Croft (2003:205) að orð um „órjúfanlega eign" (e. inalienable
possession) hafi ákveðna málfræðilega sérstöðu. Slíkt kemur í sjálfu
sér ekki á óvart. Um er að ræða „varanlegt samband" (e. permanent
relationship) svo að notað sé orðalag frá Croft (2003:205), þ.e. sam-
band á milli heildarinnar og hluta hennar; þetta samband er jafnframt
órjúfanlegt og því nánara en það sem ekki er varanlegt og það sem er
rjúfanlegt. Meðal þess sem Croft telur að falli undir órjúfanlega eign
eru orð um líkamann og fjölskylduvensl. Slík orð eru „merkingarlega
23Önnur skýring er vissulega möguleg eins og hinn ókunni yfirlesari bendir á.
Fram kemur hjá Alexander Jóhannessyni (1929:22-23) að n-ið í Breiðafjörður sé upp-
runalega tengihljóð.