Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 17

17
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Niðurstöður og
umræður
Stærð, dýpi, lögun og gerð
Í ágúst 2010 mældist Blávatn 0,12
km2 (118.076 m2) að flatarmáli (1.
tafla). Blávatn er því í hópi um 1.650
stöðuvatna á landinu sem eru á
stærðarbilinu 0,1–1,0 km2, en alls
er talið að um 1.840 stöðuvötn á
landinu séu um 0,1 km2 eða stærri.14
Meðaldýpi mældist 2,7 m og mesta
dýpi 4,5 m (1. tafla, 3. mynd).
Tölum um dýpi og þar af leiðandi
rúmmál ber að taka með fyrirvara
vegna þess að í ljós kom að ís lá
að töluverðu leyti í vatnsskálinni.
Botninn virtist m.a. vera þakinn ís
að miklu leyti. Ef fram heldur sem
horfir með hlýnandi veðráttu á
ísinn eftir að bráðna tiltölulega hratt
og vatnið að dýpka og stækka.
Samkvæmt GPS-mælingum er
Blávatn í 1.114 m h.y.s. og þar
með er það líklega hæst íslenskra
stöðuvatna yfir sjó. Öskjuvatn er
næst á eftir Blávatni í 1.050 m h.y.s.
Grímsvötn eru í um 1.400 m h.y.s.
en þau teljast ekki til eiginlegra
stöðuvatna heldur er um sigkatla
að ræða sem fyllast og tæmast
vegna áhrifa eldvirkni og jarðvarma.
Vatnasvið Blávatns er afar lítið, ekki
nema um 0,6 km2 (597.204 m2), eða
um fimm sinnum stærra en sjálft
vatnið, og markast af ytri gígbarmi
Oksins, en út frá barminum hallar
landi frá vatninu. Gígurinn er nær
því að vera fullkomlega hringlaga
(2. mynd) og er þvermál hans 872 m.
Innri barmur Okgígsins afmarkar
strandlengju Blávatns nema þar sem
ís liggur meðfram austurströndinni
og við sunnanvert vatnið þar
sem barmurinn lækkar og skarð
myndast í hann (4. mynd). Vatnið
nær að einhverju leyti suður fyrir
skarðið en erfitt er að gera sér grein
fyrir umfangi vatnsins þar vegna
íssins sem liggur í skálinni. Hæð
innri gígbarmsins er nokkuð jöfn
við vatnið norðan- og vestanvert
og nær hann þar allt að 20 m upp
fyrir vatnið. Barminum hallar víðast
hvar allskarpt niður að vatninu,
á bilinu 30–50°, og þeim halla
heldur gígbarmurinn áfram niður
undir vatnsborðið svo langt sem
auga fær séð. Það er því fremur
aðdjúpt umhverfis mestan hluta
strandlengjunnar.
Innri gígbarmurinn og þ.m.t.
fjörubeltið er að mestu úr laus-
bundinni hraungrýtisurð með
grjóti á stærðarbilinu 20–30 cm.
Fjörugrjótið er fremur kantað, lítið
veðrað, allhrufótt og þakið örsmáum
holum á yfirborðinu (5. mynd). Slíkt
2. tafla. Efna- og eðlisþættir auk blaðgrænu í Blávatni. Leiðni er leiðrétt fyrir 25°C. – Physico- chemical factors and chlorophyll-a in lake
Blávatn. Results are based on unsieved samples. Conductivity is corrected for 25°C.
4. mynd. Blávatn 24.8.2010. Horft í suðurenda vatnsins þar sem gígbarmurinn er
lægstur. – Lake Blávatn on August 24th 2010. View to the south of the lake. Ljósm./
Photo: Oddur Sigurðsson.
Dagsetning
Date
Vatnshiti
Temp.
°C
Rafleiðni
Conduct
µS/cm
Sýrustig
pH
Fosfór
Tot-P
µg/l
Fosfat
PO4-P
µg/l
Nitur
Tot-N
µg/l
Ammóníak
NH4-N
µg/l
Kísill
SiO2
mg/l
Kolefni
TOC
mg/l
Blaðgræna-a
Chlorophyll-a
µg/l
18.7.2009 1,2 9 6,9 5 3 48 5 0,08 0,22 0,36
26.6.2010 1,5 14 6,7
24.8.2010 0,7 7 7,2 7 4 58 10 0,20 0,33 1,09
" 0,6 7 7,1 1,05
" 0,8 7 7,0 1,05
" 0,9 7 6,9
" 1,1 9 7,1
Meðaltal
Average 0,8 7 7,1 1,06