Náttúrufræðingurinn - 2013, Síða 41

41
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
brýnt að meta þéttleika hans, bæði
vegna mögulegrar nýtingar og til að
fá mynd af hugsanlegum áhrifum
hans á lífríki á botni sjávar.
Merkingar og endurheimtur hafa
mikið verið notaðar í rannsóknum
á stofnstærð lífvera allt frá árinu
1896.23 Þessar aðferðir eru sérstak-
lega hentugar við rannsóknir í sjó,
því þar eru beinar athuganir oft
á tíðum mjög erfiðar. Að auki eru
tilrauna- og atvinnuveiðar sniðnar
að því að fanga tiltekna tegund sem
hjálpar til við að gera stofnmatið
áreiðanlegra. Stofnmat með merk-
ing um og endurheimtum hefur
tölu vert verið notað við rannsóknir
á kröbbum.24-30 Sniðtalningar hafa
jafnframt lengi verið notaðar til
stofn mats eða allt frá árinu 1939.31
Aðferðina er bæði hægt að nota á
láði og í legi og hefur henni verið
beitt á fjölda tegunda,30–35 en kostir
þess að nota sniðtalningar eru þeir
að oft er hægt er að komast yfir
nokkuð stór svæði með litlum til-
kostnaði, ekki er nauðsynlegt að
snerta lífverurnar og annað óháð
mat fæst til samanburðar við t.d.
merk ingar og endurheimtur.36 Í
þessum rannsóknum var leitast við
að leggja grunnmat á stofnstærð
grjótkrabba í innanverðum Faxaflóa
og í Hvalfirði með ofangreindum
aðferðum.
Efni og aðferðir
Veiðar og merkingar
Alls voru þrjár gerðir af gildrum
notaðar við veiðar, annars vegar
ferhyrndar gildrur með inngöngu-
op á sitthvorum enda (Carapax®;
H = 30 cm: L = 80 cm: B = 40 cm:
rúm mál = 0,096 m3, möskvastærð
= 4,8 cm) og hins vegar tvær
stærðir af kónískum gildrum með
inngönguop ofan á gildru (kónísk-
lítil, H = 48 cm: r1 = 54 cm: r2 = 28,5
cm: rúmmál = 0,265 m3: möskva-
stærð = 7,0 cm; kónísk-stór, H = 53
cm: r1 = 63,5 cm: r2 = 35 cm: rúm-
mál = 0,415 m3: möskvastærð = 7,0
cm) (2. mynd).
Allir veiddir krabbar voru kyn-
greind ir, lengdar- og þyngdarmældir
auk þess sem allir grjótkrabbar
voru merktir með tölusettu T-merki
(T-bar tags). Einu merki var skotið í
hvern krabba, aftarlega í skil efri og
neðri skjaldar dýranna (3. mynd).
Öllum kröbbum var svo sleppt í um
50 m fjarlægð út frá sniðinu þar sem
þeir veiddust. Forathugun fram-
kvæmd í eldiskerjum leiddi í ljós að
merkingarnar höfðu lítil sem engin
áhrif á atferli krabbanna og þeir
nærðust allir innan við klukkutíma
eftir merkingu. T-merkin héldust
vel í kröbbunum en líklegt er að þau
tapist við hamskipti.
Grjótkrabbar voru merktir á
þrem ur svæðum, annars vegar á
tveim ur svæðum í innanverðum
Hval firði um mánaðarmótin maí–
júní 2011 og hins vegar á einu
svæði á Sundunum við Reykjavík í
september 2011.
Hvalfjörður í maí og júní 2011
Tvö svæði í innanverðum Hvalfirði
(M1 og M2) voru valin með tilliti
til botngerðar og fyrri veiðireynslu
rann sóknaraðila á svæðinu (4.
mynd A).9 Á báðum svæðum er fín-
kornóttur leir og sandbotn og dýpi
á bilinu 10 til 25 m. Merkingar í
Hvalfirði fóru fram um borð í Fjólu
SH 121 í lok maí og byrjun júní 2011.
Gildrurnar voru lagðar fjórum
sinnum og var vitjað á þriggja sólar-
hringa fresti. Lagðir voru út fjórir
3. mynd. A. Grjótkrabbar breiddarmældir og merktir með tölusettu T-merki. Karldýr (í miðju) hafa áberandi mjórri afturbol sveigðan
undir kvið, en kvendýrin (efst og neðst). B. Tölusettu T-merki skotið í krabbann aftarlega í skilin á milli efri og neðri skjaldar dýranna.
− A. Rock crabs measured and tagged with T-bar anchor tag. Male and two females (above and below the male) are shown. The genders
are easily distinguished from each other by the shape of the abdomen. B. Sequentially numbered T-bar anchor tag inserted along the
posterolateral margin of the epimeral suture. Ljósm./Photo: Óskar Sindri Gíslason.