Náttúrufræðingurinn - 2013, Qupperneq 46

Náttúrufræðingurinn
46
í þessum tilraunum. Hinsvegar
kom á óvart að kafararnir sáu
ekki fleiri grjót krabba í köfuninni
á Sundunum við Reykjavík þar
sem góður afli fékkst í gildrur á
svæðinu. Ástæðurnar gætu legið í
því að krabbarnir hafi verið grafnir
ofan í botnsetið og því illsjáanlegir.
Margar krabbategundir eru taldar
virkari á nóttunni en á daginn.43–45
Rannsóknir á grjót krabba hafa þó
sýnt fram á mismun andi hegðun
hvað þetta varðar, að annað hvort
séu þeir virkari á næturnar46 eða
með svipaða virkni dag og nótt.45
Það getur reynst erfitt að finna
niðurgrafna krabba í óreglulegu
botnseti, því oft stendur lítið annað
upp úr botninum en augnstilkar
og fálmarar. Því gæti næturköfun
reynst betri kostur við mat á
stofnstærð. Ekki er hægt að útiloka
að beitan dragi að krabba utan
tilraunasvæðisins, en ólíklegt er
að það skýri nema lítinn hluta
veiðinnar.
Lágt hlutfall kvendýra er í sam-
ræmi við niðurstöður úr fyrri
rannsóknum hérlendis9 en hlutfall
kvendýra með egg var þó mun
hærra í maí og júní en svipað því
sem búast mátti við í september.
Lág ur veiðanleiki kvendýra með
egg er þekktur hjá grjótkrabba, en
þegar kvendýrin bera egg láta þau
lítið fyrir sér fara og eru að mestu
niðurgrafin í botnsetið.11,47 Þetta
er einnig þekkt hjá fleiri krabba-
teg undum eins og t.d. hjá tösku-
krabba.48 Rannsóknir á Dungeness
krabbanum hafa jafnframt sýnt að
kvendýr með egg hreyfa sig mun
hægar og minna en karldýr og
kvendýr án eggja og veiðast því
síður 49 og nærast einnig minna.50
Betur veiddist í ferhyrndu Cara-
pax gildrurnar þrátt fyrir að þær
séu þrefalt og fjórfalt minni að
rúm máli en litlu og stóru kónísku
gildrurnar. Þetta bendir til þess að
ferhyrndu gildrurnar henti mun
betur til veiða á grjótkrabba en hafa
verður í huga að veiðin var frekar
dræm þegar samanburðurinn var
gerður sem gæti haft áhrif á niður-
stöðurnar.
Miller mat veiðisvæði gildra
fyrir bæði grjótkrabba og ameríska
humarinn og notaði kafan ir til saman-
burðar.30 Stærð veiði svæðis jókst
með aukinni líkamsstærð beggja
tegundanna og hjá grjótkrabba
takmarkaðist það við 51–70 m2/gildru
fyrir litla krabba (6–8 cm) og 213–
339 m2/gildru fyrir stóra krabba
(>8 cm). Áhrifasvæðin voru minni
í þaraskógi en á sandbotni.30 Okkar
rannsóknir á veiðanleika gildranna
eru í ágætu samræmi við rannsóknir
Millers en áhrifaríka veiðisvæðið
hér var metið vera á bilinu 168–
560 m2/gildru. Aðrar rannsóknir
á áhrifasvæðum gildra hafa sýnt
fram á töluverðan breytileika á
milli krabbategunda. Í rannsókn á
snjókrabbanum (Chiono ecetes opilio),
sem reyndar er frekar stór krabbi,
reyndist veiðisvæði gildru vera frá
2.472–5.293 m2/gildru fyrir þétt -
leik ann 0,014 og 0,008 krabba/m2.51
Fyrir límónukrabbann (Cancer por-
teri) sem er meðalstór krabbategund,
var veiðisvæðið 577 m2/gildru fyrir
þéttleikann 0,13 krabba/m2.29
Landnám grjótkrabba við
strend ur Íslands virðist hafa gengið
hratt fyrir sig frá því tegundin
fannst fyrst hér við land árið 2006.
Krabbinn er nú orðinn útbreiddur
við vestanvert landið, frá sunnan-
verðum Faxaflóa og norður á
Vestfirði og einstaklingar hérlendis
verða svipaðir að stærð og stærstu
krabbar við Kanada.52 Þéttleiki á
Sund unum er svipaður og í upp-
runa legu heimkynnum krabbans,
en óvíst er þó enn hvort hann skili
arðbærum veiðum. Skilyrði fyrir
tegundina virðast því vera ákjósan-
leg hér við land hvort sem litið er
til hitastigs, búsvæða, fæðu, sam-
keppnis tegunda eða afræningja, en
óvíst er hver áhrif grjótkrabbans
verða á botndýrafánu Íslands.
Vænleg útbreiðslusvæði grjót-
krabb ans eru þar sem meðalsjávar-
hiti fer yfir 10°C í 50 daga eða
meira, til að lirfur nái að klára
þroskaferil sinn.14 Ef slík svæði eru
skoðuð við Ísland (Vestmannaeyjar,
Flatey og Hjalteyri, >90 dagar yfir
10°C; Hnífsdalur, ~60 dagar rétt
um 10°C 15) má ætla að framtíðar
útbreiðslusvæði grjótkrabbans geti
orðið frá Vestmannaeyjum og vestur
með landinu og norður í Eyjafjörð.
Hlýnun sjávar við Ísland gæti leitt
til enn frekari útbreiðslu við landið.
Mikilvægt er að fylgjast með og
vakta áfram útbreiðslu tegundar-
inn ar, rannsaka betur grunnlíffræði
hennar og hugsanleg áhrif á vist-
kerfið hér við land og meta mögu-
legan veiðistofn.
Summary
Tagging and density estimation of
the Atlantic rock crab in Iceland
The Atlantic rock crab (Cancer irroratus)
was first recorded in Icelandic waters
in 2006. In its new habitat competing
decapod species are scarce, as only two
large crab species are commonly found
there, i.e. Hyas araneus and Carcinus
maenas. Since first discovered, rock
crab has been commonly found, both
as adults and larvae, in the southwest-
ern and western part of Iceland.
During summer and fall of 2011 the
first studies on its abund ance using
tags and scuba surveys was carried
out. At two locations in the bay of
Faxaflói, crabs were tagged for recap-
ture and subsequ ently abundance was
estimated on transects with scuba-di-
vers. During the first experiment car-
ried out in the beginning of June, only
a few crabs were caught and conse-
quently a few individuals recaptured.
Femal es with eggs were 10% of the
catch in June. In September, the catch
of commercial sized rock crabs was 1.6
kg per trap and 1,167 crabs were
tagged and 38 recaptured. Using mark-
recapture analysis the density was esti-
mated to be around 0.12 crabs per
square meter. Rock crab was the domi-
nant species caught on both occasions
and during the latter experiment it was
in density which could be feasible for
future harvest.