Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 95

95
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Náttúrufarsannáll 2010
Veðurfar
Samkvæmt veðurfarsyfirliti Trausta
Jónssonar veðurfræðings á Veður-
stofu Íslands var tíðarfar ársins 2010
ágæta gott en óvenjulegt á ýmsa
lund. Sunnanlands og vestan var
árið í senn meðal þeirra hlýustu,
þurrustu og snjóléttustu sem komið
hafa frá því skipulegar mælingar
hófust. Meðalhiti í Stykkishólmi var
5,4°C sem er það næstmesta sem
mælst hefur í samfelldri mæliröð
frá 1845. Sömu sögu er að segja um
Reykjavík, aðeins einu sinni hefur
mælst hærri árshiti, en tvisvar jafn-
hár. Á báðum stöðum var árið 2003
lítiðeitt hlýrra. Hæsti hiti ársins
mæld ist 4. september á Möðru-
völl um í Hörgárdal, 24,9°C, en þá
gekk hitabylgja yfir landið svo göm-
ul hitamet féllu víða. Mesta frostið
var hins vegar í Mývatnssveit 22.
desember -28,6°C. Úrkoman var
með minnsta móti svo til vandræða
horfði víða með vatnsöflun og lítið
vatnsrennsli var í lindám og dragám,
þó var lax- og silungsveiði hin
líflegasta. Jökulár voru hins vegar
með meira móti vegna jökulleysinga.
Úrkoman í Reykjavík var 592,3 mm,
sú næstminnsta sem mælst hefur.
Aðeins árið 1951 var þurrara. Snjór
var að sama skapi lítill, skíðasvæði
Reykvíkinga í Bláfjöllum og Skála-
felli voru lokuð allan veturinn. Á
öðrum skíðasvæðum var vertíðin í
skemmsta lagi. Lítið var um illviðri
á ártinu og tjón af völdum veðurs
með alminnsta móti.
Gos á Fimmvörðuhálsi
Ársins verður lengi minnst fyrir eld-
gosin á Fimmvörðuhálsi og í Eyja-
fjallajökli. Deila má um hvort þetta
voru tvö gos eða eitt og sama gosið
enda urðu þau í sama fjallinu og
einungis einn dagur leið frá því að
hinu fyrra lauk er hið síðara hófst,
en þau voru gerólík.
Gosið á Fimmvörðuhálsi gerði
lítil boð á undan sér. Það hófst um
kl. 23.30 þann 20. mars þegar um
300 m löng eldsprunga opnaðist lítið
eitt norðan við háhálsinn. Veður
var heldur þungbúið svo lítið sást
til eldstöðvanna, nægilega þó til að
unnt var að staðfesta að eldgos væri
hafið. Umbrotin komu mönnum
ekki alveg í opna skjöldu því jarð-
skjálftahrinur allt frá 1994 og landris
höfðu bent til innskotavirkni undir
Eyjafjallajökli og að kvika væri að
streyma til fjallsrótanna á 5–10 km
dýpi. Síðustu mánuði fyrir umbrotin
var sem skjálftavirknin færðist ofar
í jarðskorpuna. Menn áttu því allt
eins von á gosi en þá helst í háfjall-
inu og Almannavarnir höfðu lýst
yfir óvissustigi. Vegna þess hve erf-
itt var að meta stærð gossins og legu
eldsprungunnar ákváðu Almanna-
varnir nú að lýsa yfir hæsta við-
bún aðarstigi enda hugsanlegt að
1. mynd. Gos á Fimmvörðuhálsi. Ljósm./Photo: Helga Margrét Helgadóttir.
Árni Hjartarson og Droplaug Ólafsdóttir
Náttúrufræðingurinn 83 (1–2), bls. 95–100, 2013