Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 96

Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 96
Náttúrufræðingurinn 96 gos sprungan næði upp í jökul og gæti þá skapað hættu á jökulhlaupi. Rým ingaráætlun var hrint í fram- kvæmd svo 300–400 manns þurftu að yfirgefa heimili sín í snatri. Næsta dag var ljóst að gosið var á auðu landi í um 1.000 m hæð norðan vatna skila og virtist hættulítið. Fólk gat því snúið heim þá um kvöldið. Þetta var fremur lítið og rólyndislegt gos, túristagos af bestu gerð nema hvað árstíminn var ekki réttur. Þrátt fyrir það var mikil umferð við gos stöðvarnar og ferðamenn, frétta menn og vísindamenn komu hvaðan æva að. Gígar hlóðust upp og gló andi kvikustrókar náðu í 100–150 m hæð. Hraunið var úr basalti, úfið og seigfljótandi og hneig hægt til að byrja með um hallalítið land við gos stöðvarnar. Það stefndi til norð urs í átt að Þórsmörk en féll síðan í háum hraunfossum niður í Hrunagil og Hvannárgil. Að kvöldi 31. mars opnaðist ný gossprunga vestan við þá fyrri og gusu þær báðar í nokkra daga. Smám saman dró úr gosinu og hinn 13. apríl var það yfirstaðið. Hraunið teygði sig þá niður undir jafnsléttu norðan við Fimmvörðu háls og var um 1,5 km2 að flatarmáli. Aðalgígar gossins fengu nöfnin Magni og Móði en hraunið kallast Goðahraun. Gosið í Eyjafjallajökli Þótt eldgosið á Fimmvörðuhálsi hjaðn aði og kulnaði loks út varð ekk ert lát á skjálftavirkni undir Eyja fjallajökli enda dró nú til meiri tíðinda. Klukkan 01.15 aðfararnótt 14. apríl hófst eldgos í háfjallinu. Gosmökkur reis hratt í 6 km hæð og síðan í allt að 10 km og öskufall hófst. Eyjafjallajökull er 1.667 m hár með stóran jökulfylltan toppgíg og skriðjökul, Gígjökul, sem hnígur um skarð í gígveggnum til norðurs og endar í lóni niður undir Markar- fljótsaurum. Mönnum var þegar í stað ljóst að jökulhlaup væri yfir- vof andi. Rýming hófst og 700–800 manns urðu að hraða sér að heiman og á öruggari stað. Bændur urðu að skilja búsmala sinn eftir heima sem fáum þótti skemmtilegt. Hringveg- inum var lokað og vegagerðarmenn gerðu skörð í hann við Markar fljóts- brú. Fyrsta jökulhlaupið kom niður Gígjökul þegar um morguninn og náði hámarki við jökulsporðinn um hádegisbil. Kolgrár flaumurinn bylt- ist yfir Gígjökulslón og fyllti það af framburði og flæddi svo út á Markarfljótsaura. Klukkutíma síðar var hlaupið í hámarki við Markar- fljótsbrú. Brúin stóð hlaupið af sér m.a. vegna þeirra ráðstafana sem grip ið hafði verið til. Vatna mælinga- menn Veðurstofunnar töldu að vatns magnið hefði verið 2.700 m3 á sekúndu. Hlaupið olli ein hverju tjóni á ræktarlandi og gróðri en ekki miklu. Annað jökul hlaup, af völdum skammvinnra umbrota í suðurhlíð jökulsins, fór til suðurs og kom niður Svaðbælisá skammt aust an Þorvaldseyrar og bar með sér mikinn aur. Gosið færð ist í aukana fram eftir fyrsta gosdeg inum og síðdegis þann dag kom annað hlaup niður Gígjökul nokkru minna en hið fyrsta. Daginn eftir kom svo þriðja hlaupið niður Gígjökul og var það sínu mest. Í öll skiptin var rýming sett í gang svo fólk var mjög á faraldsfæti þessa daga. Fyrstu dagana meðan bræðslu- vatn streymdi stöðugt inn að gosrás- unum var mikil sprengivirkni og kvikan sundraðist í fíngerða ösku sem barst allt að 10 km í loft upp og dreifðist yfir land og haf og barst langt suður og austur yfir meginland Evrópu. Þann 18. apríl minnkaði sprengivirkni og gjóskuframleiðsla og hraun tók að flæða frá gígnum. Þetta var seigfljótandi andesíthraun. Hraunrennslinu lauk 4. maí en eftir það var allnokkur sprengivirkni og oft talsvert gjóskufall í nærsveitum fjallsins, síðan tók að draga verulega af gosinu uns samfelldri gosvirkni lauk að kvöldi 22. maí. Bændur höfðu verulegar áhyggj- ur af skepnum sínum og ekki síður 2. mynd. Gos í Eyjafjallajökli 17. 4. 2010. Myndin nefnist Eldhestur. Ljósm./Photo: Martin Gasser.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.