Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2015, Page 37

Náttúrufræðingurinn - 2015, Page 37
37 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags MÆÐI OG VISNA OG UPPHAF LENTIVEIRURANNSÓKNA Mæði og visna eru sauðfjársjúkdómar sem bárust til Íslands árið 1933 með innfluttu fé af karakúlkyni. Sýkingartilraunir í kindum sýndu að mæði og visna voru smitsjúkdómar og að 2–3 ár liðu frá því að smit átti sér stað þar til sjúkdómseinkenni komu í ljós. Rannsóknir á þessum sauðfjársjúk- dómum urðu kveikjan að kenningu Björns Sigurðssonar um hæggenga smitsjúkdóma sem sett var fram 1954 og vakti heimsathygli. Veiran sem veldur visnu var ræktuð í frumurækt frá kindaheila árið 1957 og ári seinna ræktaðist mæðiveira frá sýktum lungum. Báðar veirurnar ollu svipuðum frumuskemmdum og rannsóknir í rafeindasmásjá sýndu sams konar kúlu- laga veiruagnir sem urðu til við knappskot frá frumuhimnu. Rannsóknir sýndu að þetta var ein og sama veiran og var hún nefnd mæði-visnuveira. Veiran þótti líkjast RNA-æxlisveirum í hænsnum og músum. Skyldleiki við æxlisveirur var seinna staðfestur þegar ensímið öfugumriti (e. reverse transcriptase) fannst í mæði-visnuveirunni og hún reyndist vera RNA-veira. Hún var þá flokkuð sem retróveira eins og æxlisveirurnar. Árið 1975 var mæði-visnuveira flokkuð í undirflokk retróveira, lentiveirur, sem valda ekki æxlisvexti heldur sjúklegum breytingum í frumurækt og hæggengum bólgusjúkdómum í dýrum. Heitið lentiveirur vísar til þess að þær valda hæggengum sjúkdómum, en lentus merkir hægur á latínu. Þegar veiran sem veldur alnæmi ræktaðist frá alnæmissjúklingum laust eftir 1980 kom í ljós að hún var lentiveira, náskyld mæði-visnuveiru. Alnæmi er hæggengur smit- sjúkdómur samkvæmt skilgreiningu Björns Sigurðssonar og alnæmisveiran var fyrsta lentiveiran sem olli hæggengum smitsjúkdómi í mönnum. Halldór Þormar Ritrýnd grein Inngangur Snemma árs 1983 ræktaðist veira í frumurækt úr eitlum sjúklings með útbreiddar eitlastækkanir, sem voru þekkt forstigseinkenni alnæmis.1 Rafeindasmásjárrann- sókn á veirusýktri T-eitilfrumu- rækt sýndi að veiruagnir sem líktust RNA-æxlisveirum mynd- uðust við knappskot frá frumu- himnu. Þegar öfugumriti (víxlriti, e. reverse transcriptase) fannst í veirunni var staðfest að hún væri retroveira. Í fyrstu var talið að veiran væri af flokki retroveira sem valda eitilkrabbameini í mönnum, en samanburður á genamengi sýndi að svo var ekki heldur var genamengið í samsvörun við áður þekktar lentiveirur, einkum mæði- og visnuveiru.2 Veiruagnirnar og myndun þeirra líktust einnig mest lentiveirum. Næstu árin ræktað- ist fjöldi veirustofna frá alnæm- issjúklingum og fengu þeir ólík nöfn á mismunandi rannsóknar- stofum. Samanburður á genamengi sýndi óverulegan mun þannig að Alþjóðanefndin um flokkunarkerfi veira (International Committee on Taxonomy of Viruses) úrskurðaði árið 1986 að ein veirutegund ylli alnæmi, og nefndi hana human immunodefici- ency virus, HIV.3 Luc Montagnier, sem ásamt samstarfsmönnum sínum ræktaði fyrstur alnæmisveiruna, taldi mik- ilvægt að hún flokkaðist með lenti- veirum dýra.4 Hann benti á að 1. mynd. Íslenskt sauðfé. – Icelandic sheep. Ljósm./Photo: Tilraunastöð Háskóla Íslands í meina- fræði á Keldum. Náttúrufræðingurinn 85 (1–2), bls. 37–45, 2015

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.