Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.09.2016, Blaðsíða 36

36 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.9. 2016
S
em betur fer hefur lýðræðisríkjum
fjölgað síðustu öldina, þótt sum þeirra
ríkja sem skreyta sig titlinum eigi
nokkuð í land. Og hvergi er lýðræðið
fullkomið. Ekki heldur í ríkjum sem
teljast í fremstu röð. Ekki einu sinni
hér.
Áunnið munaðarleysi
Áður hefur verið fjallað um það, hversu þeir sem búa
við lýðræðisskilyrði í gæðaflokki gera stundum lítið
með það.
Sífellt fleiri ákvörðunum sem áður lutu lýðræðislög-
málum er skotið undan. Það er réttlætt og sagt „fag-
legra“. Dugi það ekki þá er bætt við „siðlegra“. Þess-
um tilbúna faglega og siðlega ramma fylgir oftast
fullkomið ábyrgðarleysi. Sé einhverja ábyrgð að finna
fellur hún áfram á stjórnmálamanninn sem valdið hef-
ur verið flutt frá. Þessi skil á milli valds og ábyrgðar
þykja mörgum flott. Og öllum er sama þótt lýðræð-
ishallinn vaxi ört. Líka stjórnmálamönnunum. Þeim
þykir þægilegast að vera aðeins blaðafulltrúar ákvarð-
ana. Þetta er ein af mörgum ástæðum þess, að almenn-
ingur, sem í þessu tilviki ber hatt kjósandans, lætur sí-
fellt minna með kosti lýðræðisins. Án þess að geta sett
puttann á það, hefur hann skynjað að stjórnmálamenn
þykjast bara enn hafa það vald sem þeir höfðu áður og
stjórnarskráin, í það minnsta andi hennar, ætlaði þeim.
Hann fylgist því illa með og er ekkert að leyna því,
og lætur hendingu ráða hvort hann kjósi eða ekki.
Margir þykjast hafa gildar ástæður. Kosningaréttur-
inn hafi fallið hratt í verði. Það fáist lítið fyrir hann.
Stjórnmálamenn séu flestir aðeins málpípur embættis-
manna, sem fari með hin eiginlegu völd. Og svo sé
varla merkjanlegur munur á því litla sem þeir standa
fyrir. Það er allt sjónarspil og þykjustuleikur. Enginn
myndi slíta skósólum á milli verslana, ef í hillum þeirra
allra væru sömu vörur á keimlíku verði og þjónustan
jafnþreytuleg.
Niðurhal og skattar
Píratar stofnuðu flokk um niðurhal. Niðurhal. Meðal
þjóðar sem lagði upp úr því að fá sem flest tonn í hali.
Slíkt hal þykir nú einn allsherjar þjófnaður, og ná ekki
máli sem hal hjá niðurhalinu.
Nú hafa fulltrúar niðurhalsins setið á þingi á fjórða
ár og sennilega kveikt á því, að það flokkast fleira und-
ir þjóðarhag en niðurhal. Niðurhalsflokkurinn hefur
fengið gott fylgi í skoðanakönnunum og það hefur ver-
ið stöðugt. Það væri þó fljótfærnislegt að gefa sér að
það „val“ sýndi að almenningur sé úti að aka.
Mun líklegra er að fólk gefi spyrjendum svona svör
af öðrum ástæðum. Framganga Pírata á þingi gefur
ekki tilefni til stuðnings. Í Bandaríkjunum nefna menn
Trump af því að þeir þola ekki Hillary og gagnkvæmt.
Vísbendingar um þetta birtast hér á landi þegar geng-
ið er á menn. Það er eftirtektarvert að eitt svar, sem
birt er, reynist alltaf út í hött hjá öllum þeim sem
standa fyrir könnunum. Það er þegar spurt er um það,
hvort til standi að kjósa eða ekki. Aðeins brot þeirra
sem ekki kjósa viðurkennir það í könnunum. Fróðlegt
væri ef þessi fyrirtæki spyrðu fólk um það strax eftir
kosningar, hvort það hefði kosið eða ekki. Ekki kæmi á
óvart þótt niðurstaðan yrði skrítin.
Eftir bestaflokks/samfylkingarskrípaleikinn í borg-
arstjórn á kjörtímabilinu 2010-2014 hrundi kosninga-
þátttaka í höfuðborginni niður í 60%. Það lýðræðislega
áfall kom ekki fram í könnunum. Sjálfstæðisflokkurinn
tók þá afstöðu í byrjun skrípaleiksins að hverfa úr
stjórnarandstöðu. Og þar sem flokkurinn var ekki í
minnihluta, þýddi sú ákvörðun að hann gufaði upp í
höfuðborginni. Þar hefur hann ekki náð vopnum sínum
síðan og það veikt trúverðugleika hans á landsvísu.
Ríkisstjórn Steingríms og Jóhönnu hóf skattahækk-
unarhernað vorið 2009, og tafði þannig endurreisnina
sem sett hafði verið í farveg haustið 2008. Búist var við
því að ný ríkisstjórn myndi kúvenda í skattamálum.
En embættiskerfið, sem Steingrímsstjórnin hafði
raðað í kringum sig, hélt áfram um alla þræði og
tryggði að ekkert slíkt gerðist. Nú stendur þjóðin
frammi fyrir kosningum, sem hún hvorki bað um né
átti von á. Enginn flokkur hefur það nú á stefnuskrá
sinni að breyta um stefnu í skattamálum.
Nýlega upplýstist óvænt að skattamótunarnefnd á
vegum Jóhönnu og Steingríms hafði starfað allt kjör-
tímabilið! Sú skilaði af sér nýlega og sást hvaðan
nefndin sú fékk umboð. Enginn virðist hafa vakið
athygli nefndarinnar á því, að sú stjórn var rassskellt í
kosningum og ný tók við. Nefndin má eiga það að hún
skilar frá sér tillögum sem nýtast munu þegar stjórn í
anda hinnar rassskelltu tekur við.
Núverandi ríkisstjórn birti tillögur Steingríms-
nefndarinnar án athugasemda á vef forsætisráðuneyt-
isins.
Búvörur á vörum manna
Afstaðan til búvörusamnings er dæmigerð fyrir það í
hvaða átt íslensk stjórnmál silast.
Fjármálaráðherrann, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, skrifar undir þann samning eftir að samninga-
viðræður höfðu gengið eðlilega fyrir sig um langa hríð.
Viðsemjendur ríkisins gáfu eftir í þeim viðræðum en
ríkið lítt. Samt treysta aðeins 7 þingmenn af 19 sér til
að staðfesta samning sem formaður flokks þeirra hafði
ábyrgst, staðið að með eðlilegum hætti og gætt vel
bæði hagsmuna ríkisins og heildarhagsmuna. Skila-
boðin til hugsanlegra stuðningsmanna flokksins eru
ekki góð.
Auðvitað telja margir að eitthvað mætti vera með
öðrum hætti en varð. Þar með talið báðir samnings-
aðilar. En þetta varð niðurstaðan og báðir samnings-
aðilar gátu sæmilega við unað.
Engum sanngjörnum manni dettur í hug að skilja
íslenskan landbúnað eftir óvarinn á flæðiskeri. Þá færu
fyrir lítið eftirsóttustu einkenni hans, svo sem lífræni
þátturinn, pestaleysið sem dregur úr lyfjanotkun og
fleira í þá veru. Íslendingar hljóta að taka mið af um-
hverfinu. Verksmiðujurekinn landbúnaður og rækilega
niðurgreiddur í ESB má ekki fá veiðileyfi á íslenskan
landbúnað.
Það kemur sérkennilega fyrir sjónir þegar hugsjóna-
legir tómarúmsmenn að öðru leyti en því að vilja inn í
ESB og rjúkandi rústir evrunnar, fordæma íslenskar
stuðningsgreiðslur við landbúnað. Sjálfsagt eru þeir
jafn-vel lesnir í umfangsmiklum þætti ESB í þessum
efnum og í reglum þess um „samninga“ við ný aðild-
arríki. Eins og kunnugt er breytti ESB reglum sínum
um það verklag fyrir mörgum árum. Tekur sambandið
sérstaklega fram að engar samningaviðræður fari fram
um aðild. Eingöngu yfirferð þar sem ESB kannar
hvort umsóknarríki hafi breytt sínu regluverki til sam-
ræmis við reglur sambandsins. Áhugamenn um aðild
hafa gegn betri vitund talað um að „kíkja í pakkann,“
þótt ESB biðji um það skriflega og birti opinberlega að
forsvarsmenn umsóknarríkja stundi ekki blekkingar-
leik gagnvart eigin þjóð.
Forseti tekur til máls
Í gær bárust fréttir um það, að núverandi forseti gengi
mun lengra en nokkur fyrirrennari hans hefur gert í
viðtölum við fréttamenn erlendis, er hann lýsir íslensk-
um stjórnmálum („up there“ eins og hann segir). For-
setinn segir að „vantraust ríki á gömlu flokkunum“ á
Íslandi. Og öndvert þeim skipar hann Pírötum í sér-
flokk, sem „hugsjónaflokki“. Forsetinn getur þess, að
„hugsjónaflokkar“ geti átt í erfiðleikum með að semja
við aðra og því spáir hann því að það geti stefnt í stjórn-
arkreppu eftir kosningar. Spyrja má, hvort þessi varn-
Íslendingar koma
breskum spánskt
fyrir hugsjónir
’
Forseti Íslands hefur nú upplýst um-
heiminn um það, skömmu fyrir kosn-
ingar, að það ríki vantraust á gömlu
flokkunum „þar uppi.“ Sama má sjálfsagt
segja um stóru löndin í Evrópu.
Reykjavíkurbréf 16.09.16