Morgunblaðið - 23.09.2016, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Árásin á bíla-lest meðhjálpar-
gögn á leið til
Aleppo var eitt
óhæfuverkið af
mörgum, sem
framin hafa verið í
Sýrlandi frá því að stríðið
hófst þar fyrir hálfum áratug.
Árásin var framin samhliða
friðarumleitunum og er það
til marks um bilið á milli þess,
sem rætt er við samninga-
borðið og gerist á jörðu niðri.
Á miðvikudag fóru fram
fróðlegar umræður í Örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna.
Þar sökuðu John Kerry, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna,
og Sergei Lavrov, utanríkis-
ráðherra Rússlands, hvor
annan um að hafa rofið
vopnahléið í Sýrlandi.
Bandaríkjamenn hafa sak-
að Rússa um að standa að
árásinni á bílalestina með
hjálpargögnunum. Rússar
hafna því alfarið.
Lavrov krafðist „rækilegr-
ar og hlutlausrar rannsókn-
ar“ á árásinni. Kerry sagði að
sér hefði liðið eins og hann
væri í „hliðarveröld“ þegar
hann hlýddi á Lavrov og skor-
aði á Rússa að axla ábyrgð-
ina: „Þetta er stund sannleik-
ans fyrir Pútín forseta og
Rússland.“
Rússar hafa þvertekið fyrir
að eiga nokkra sök á um-
ræddri árás. Skýringar
þeirra hafa verið af ýmsum
toga og síst samhljóða. Her-
foringinn Ígor Konasjenkov,
talsmaður rússneska varnar-
málaráðuneytisins, þrætti
fyrir að ráðist hefði verið á
bílalestina og birti myndskeið
þar sem hann sagði að aðeins
sæjust ummerki um bruna.
Gögn frá vettvangi sýna
reyndar ummerki um árás,
þar á meðal ljósmyndir frá
fréttastofunni AFP.
Lavrov sagði hins vegar í
fyrradag að bílalestin gæti
hafa orðið fyrir árás stór-
skotaliðs, þyrlu eða orrustu-
þotu.
Á miðvikudagskvöld hélt
Konasjenkov því síðan fram
að ómannað loftfar af gerð-
inni Predator hefði verið í ná-
munda við bílalestina og gaf
til kynna að Bandaríkjamenn
bæru ábyrgð á ódæðisverk-
inu.
Því neituðu Bandaríkja-
menn alfarið og sögðu að svo
hefði ekki verið. Í gær lýsti
svo Joe Dunford, yfirmaður
bandaríska herráðsins, því
yfir að tvær rússneskar her-
flugvélar hefðu verið á sömu
slóðum og bílalestin þegar
árásin var gerð. Þar hefðu
einnig verið sýr-
lenskar vélar.
„Það er enginn
vafi í mínum huga
að Rússarnir eru
ábyrgir, ég veit
bara ekki hver
átti vélina, sem lét
sprengjuna falla,“ sagði Dun-
ford.
Hin hörðu orðaskipti Ker-
rys og Lavrovs áttu sér stað
aðeins 11 dögum eftir að ráð-
herrarnir tilkynntu að þeir
hefðu gert samkomulag um
að koma á vopnahléi í Sýr-
landi. Vopnahléið átti að hefj-
ast 12. september, en reynd-
ist haldlítið. Reyndar dró úr
átökum, en þau hafa blossað
upp á ný.
Á meðan bíða hjálpargögn
á landamærum Tyrklands og
Sýrlands og er ekki hleypt í
gegn. 40 flutningabílar hafa
beðið þar í tíu daga og þolir
maturinn geymslu fram á
mánudag.
Halda átti tilraunum til að
koma á friði í Sýrlandi áfram í
gær. Kerry sagði að þær yrðu
erfiðar.
Stríðið í Sýrlandi virðist
engan enda ætla að taka. Erf-
itt er að fá yfirsýn yfir alla þá
hópa, sem bítast um völdin í
landinu. Enginn þeirra hefur
hins vegar burði til að ná yf-
irhöndinni. Enginn þeirra er
heldur tilbúinn að gefa neitt
eftir. Ekki hjálpar til að þeir,
sem eru í stöðu til að hafa
áhrif á gang mála, hafa ólík
markmið. Rússar og Íranar
óttast að missa ítök falli
stjórn Bashirs al-Assads og
hjálpa honum því að halda
völdum.
Helsta markmið er að
ganga milli bols og höfuðs á
Ríki íslams, sem hefur sölsað
undir sig hluta landsins.
Tyrkjum hugnast hins vegar
lítt hvað Kúrdum í Sýrlandi
hefur orðið ágengt í átökun-
um og óttast að það kunni að
ýta undir ólgu og kröfur
heima fyrir. Til marks um
þessar flækjur er að Banda-
ríkjamenn íhuga nú að vopna
Kúrda og telja þá sína helstu
bandamenn í baráttunni við
Ríki íslams. Augljóst er að
slíkt skref myndi reyna enn á
sambandið við Tyrki, banda-
menn þeirra í Atlantshafs-
bandalaginu, og er það stirt
fyrir, svo ekki sé meira sagt.
Þetta er flókin mynd og er
hún þó einfölduð. Óbærilegt
er að horfa upp á þjáningarn-
ar og eyðilegginguna vegna
stríðsins í Sýrlandi, en erfitt
er að sjá hvernig leiða á sam-
an hina gerólíku hagsmuni
þannig að úr verði friðarsam-
komulag, sem haldi.
Í Sýrlandi hefur eng-
inn bolmagn til að
ná yfirhöndinni og
enginn er tilbúinn
að gefa eftir}
Ásakanir ganga á víxl
P
rófessor nokkur var í viðtali á dög-
unum í Ríkisútvarpinu þar sem
hann ræddi fyrirhugaða útgöngu
Bretlands úr Evrópusambandinu.
Fræðimaðurinn, sem starfar við
virtan brezkan háskóla, var ljóslega ekki sér-
lega sáttur við þá niðurstöðu að segja skilið
við sambandið og þeirrar skoðunar að meiri-
hlutinn hefði komizt að rangri niðurstöðu.
Ekki vantaði skýringar í þeim efnum. Kjós-
endur voru ekki nógu upplýstir. Þeir höfðu
látið afvegaleiðast af áróðri þeirra sem vildu
úr Evrópusambandinu. Prófessorinn minntist
hins vegar ekki einu orði á áróður hinna um
efnahagslegar hamfarir og jafnvel endalok
vestrænnar siðmenningar ef niðurstaðan yrði
sú sem hún varð.
Fyrirlitning á lýðræðinu tekur á sig ýmsar
birtingarmyndir. Margir líta þannig greinilega svo á að
lýðræðið sé ágætt á meðan það skilar ásættanlegum
niðurstöðum. Þegar það hins vegar gerir það ekki að
mati sömu aðila er brugðist við með ýmsu móti. Kjós-
endur eru sagðir óupplýstir, niðurstaðan er hörmuð og
kallað eftir því að lýðræðið sé lagt til hliðar eða boðað til
nýrra og nýrra kosninga þar til ásættanleg niðurstaða
fæst. Líkt og tíðkast hefur gjarnan innan Evrópusam-
bandsins. Forystumenn kommúnistastjórna í Austur-
Evrópu fóru talsvert einfaldari leið á sínum tíma þegar
þeim datt í hug að halda kosningar til málamynda.
Niðurstaðan var einfaldlega fölsuð.
Þegar tekin er ákvörðun um að boða til lýð-
ræðislegra kosninga er almennt litið svo á
virða beri niðurstöðuna. En ekki hvað? Hug-
myndir um kosningar með fyrirvara um að
niðurstaðan teljist rétt að mati ráðandi aðila
eða annarra geta einfaldlega ekki talizt sér-
lega lýðræðislegar. Þegar boðað er til lýð-
ræðislegra kosninga og síðan átt við niður-
stöðurnar að þeim loknum til þess að gera
þær ásættanlegri getur það ekki kallast ann-
að en argasta forsjárhyggja svo ekki sé meira
sagt. Þá gildir einu hvort vísað er í reglur því
til stuðnings. Framgangan verður ekkert lýð-
ræðislegri fyrir vikið. Slík framganga er enn
verri þegar í hlut eiga yfirlýstir andstæðingar
forræðishyggju.
Treysti fólk sér ekki til að virða niður-
stöður lýðræðislegra kosninga er líklega bet-
ur heima setið en af stað farið. Þetta á ekkert síður við
um prófkjör innan stjórnmálaflokka en til að mynda
þingkosningar. Hvar endar það ef farið verður að líta á
það sem sjálfsagðan hlut að breyta niðurstöðum kosn-
inga eftir á ef þær eru ekki taldar ásættanlegar? Sér í
lagi ef það eru ráðandi aðilar sem eru ósáttir? Hvert er-
um við þá komin? Á að breyta niðurstöðum þingkosninga
af sömu ástæðum? Slík sjónarmið hafa raunar heyrst.
Lýðræðið er ekki fullkomið. Líklega verða alltaf ein-
hverjir ósáttir við niðurstöður þess. Engu að síður er um
að ræða skásta stjórnarfyrirkomulagið sem við höfum.
Það sama á við um prófkjör. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Skilyrt lýðræði
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Þótt söluárinu hjá minka-bændum hafi lokið meðágætri verðhækkun áheimsmarkaði er árið það
erfiðasta í langan tíma. Söluverðið er
langt undir framleiðslukostnaði,
bændur eru að tapa um 3.000 krón-
um á hverju skinni sem þeir selja.
Flestir telja að betri tíð sé í vændum
vegna mikils samdráttar í skinna-
framleiðslunni.
Snörp verðlækkun varð á
minkaskinnum á síðasta söluári og í
ár, vegna mikillar offramleiðslu í
kjölfar þess að verðið náði áður
óþekktum hæðum á árinu 2013. Í
þessari atvinnugrein virka markaðs-
lögmálin, fylgni er á milli framboðs
og verðs auk þess sem sveiflur í eft-
irspurn vegna veðurfars og annarra
aðstæðna hafa áhrif.
Illbúandi við gengissveiflur
„Segja má að endirinn á söluár-
inu hafi verið góður hjá uppboðshús-
inu Kopenhagen Fur. Allt seldist á
septemberuppboði og verðið hækk-
aði um 19% í erlendri mynt. En ís-
lenska krónan hefur tekið sinn toll,“
segir Einar E. Einarsson, minka-
bóndi á Syðra-Skörðugili í Skaga-
firði. Öll íslenska framleiðslan er
seld í Kaupmannahöfn.
Heimsframleiðslan hefur minnk-
að úr um 82 milljónum skinna í um 54
milljónir skinna á örfáum árum.
Minnkað framboð kemur fram í sölu á
næsta ári þegar framleiðsla þessa árs
verður seld á uppboðum. Sérfræð-
ingar uppboðshússins og bændur
hafa reiknað með að það muni skila
sér í verðhækkunum þegar kemur
fram á næsta ár. Þótt staðan sé erfið í
ár sjá menn fram á bjartari tíma.
„Ég trúi að verðið hækki í er-
lendri mynt en hef miklu meiri
áhyggjur af íslensku krónunni,“ seg-
ir Einar og bendir á að krónan hafi
hækkað hátt í 15% á stuttum tíma.
Það þýðir að tekjur bænda minnka
þeim mun meira en nemur verðfalli á
mörkuðum. „Það er illbúandi við það
að krónan geti tekið 15% af útflutn-
ingstekjunum á einu ári. Þetta eru
sveiflur sem framleiðendur í öðrum
löndum þekkja ekki. Það vantar
stöðugleika í framleiðsluumhverfið,
sérstaklega fyrir útflutningsgrein-
arnar.“
Eftir september er meðalverð
minkaskinna 184 danskar krónur.
Mikill breytileiki er í verði og fer eft-
ir gæðum skinnanna. Bestu skinnin
koma frá Norðurlöndum. Þar fara
Danir fremstir í flokki og fá 235
krónur að meðaltali fyrir hvert selt
skinn. Íslendingar eru nú í öðru sæti
með 220 krónur danskar og Norð-
menn í því þriðja. Endurheimtu ís-
lenskir minkabændur silfurverð-
launin af Norðmönnum eftir eins árs
hlé.
Þetta verð í dönskum krónum
er innan við helmingur af því verði
sem fékkst á árinu 2013, þegar það
náði hámarki. Það þýðir að sölu-
verðið er mun lægra en kostar að
framleiða skinnið. Framleiðslu-
kostnaður er áætlaður rúmar 7.000
krónur íslenskar. Söluverðið er inn-
an við 3.800 krónur, á núgildandi
gengi, og tapar bóndinn því rúmum
3 þúsund krónum á hverju seldu
skinni.
Einar segir að gamalgróin bú
sem nutu góðærisins ættu að komast
í gegnum erfiðleikana með góðri
samvinnu við viðskiptabanka sinn.
Þeir sem byrjuðu á góðæristímanum
og náðu ekki í skottið á háa verðinu
séu í verri stöðu. Veit hann um einn
bónda sem ætlar að hætta eða taka
sér hvíld. „En það lyftist aðeins
brúnin á þeim, eins og öðrum, þegar
sölutímabilinu lýkur með góðri sölu
og verðhækkun,“ segir Einar.
Bændur telja betri
skinnatíð í vændum
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Flokkun Skarphéðinn Pétursson, Björn Harðarson og Jesper Lauge Chris-
tensen skoða skinn í flokkunarstöð uppboðshússins Kopenhagen Fur.
„Fyrir okkur sem erum til-
tölulega nýir og skuldugir er
ástandið mjög erfitt. Bankinn
hefur verið liðlegur, hingað til.
Við fáum tekjur fyrir fóðrinu
en eigum ekki fyrir afborg-
unum lána,“ segir Björn Harð-
arson, bóndi í Holti í Flóa en
tekur um leið fram að það sé
dýrt að vera með yfirdrátt í
bankanum.
Björn hóf minkaræktun fyrir
nokkrum árum. Byrjaði í göml-
um fjárhúsum en byggði sér
stóran minkaskála á árinu
2014. Fyrsta fulla framleiðslan
var því á síðasta ári og hún
var seld í ár þegar verðið var
með allra lægsta móti. „Við
þurfum verðhækkun á næsta
ári og eru bundnar vonir við
að svo verði,“ segir Björn.
Hann segir að lok söluársins
séu á góðu nótunum, auki
mönnum bjartsýni og hjálpi
þeim í bönkunum.
Eiga bara
fyrir fóðrinu
MINKABÓNDI Í FLÓA