Morgunblaðið - 23.09.2016, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 23.09.2016, Blaðsíða 28
28 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 2016 ✝ ValgerðurHjörleifsdóttir fæddist í Unn- arholtskoti í Hrunamanna- hreppi 24. ágúst 1924. Hún lést 7. september 2016. Foreldrar henn- ar voru Hjörleifur Sveinsson, f. 11. febrúar 1887, d. 20. desember 1964, og Helga Gísladóttir, f. 15. maí 1886, d. 18. mars 1966. Eig- inmaður hennar var Kjartan Skúlason, hafnarverkamaður í Reykjavík, f. 29. maí 1919 í Hruna, d. 13. ágúst 1995. Barn þeirra er Helgi Skúli Kjart- ansson, sagnfræðingur í Reykja- vík, f. 1. febrúar 1949. Kona hans er Keneva Kunz, þýðandi, f. 28. júní 1953. Sonur þeirra er Kári Tristan Helga- son hugbúnaðar- verkfræðingur, f. 12. september 1992, til heimilis í Sví- þjóð. Sonur Helga af fyrra hjónabandi er Burkni Maack Helgason, véla- og iðnaðarverkfræð- ingur í Reykjavík. Kona hans er Unnur Björnsdótt- ir, véla- og iðnaðarverkfræðing- ur í Reykjavík. Börn þeirra eru Helga Lilja Maack, f. 18. maí 2008, Dagur Einar Maack, f. 22. maí 2011 og Alda María Maack, f. 2. júlí 2016. Valgerður verður jarðsungin frá Dómkirkjunni í dag, 23. sept- ember 2016, klukkan 11. Snemma á lífsleiðinni varð okkur ljóst að hjá ömmu væri að finna meira af manngæsku og samúð en hjá flestu öðru fólki. Al- veg sama hverjar aðstæðurnar voru, alltaf tók hún afstöðu með okkur, vildi allt fyrir okkur gera og hjúpaði það í innileika og kær- leik. Eldra fólk á það stundum til að einangrast með árunum, börn og barnabörn flytja burt og vin- um fækkar. Þetta kom þó aldrei fyrir ömmu Völu. Hvert sem hún fór eignaðist hún nýja vini og hélt sambandi við þá gömlu. Það virt- ist alltaf vera líf og fjör þar sem hún átti í hlut. Engu skipti hvort um var að ræða nágrannana á Grandavegi, heilbrigðisstarfsfólk eða okkur bræðurna; félagsskap- ur hennar var alltaf eftirsóttur. Síðustu árin hægðist þó smám saman á henni og erfiðara varð fyrir líkamann að halda í við hana. Okkur varð reglulega á orði að amma „lafði saman á lyginni“ þótt alltaf væri hún kýrskýr í kollinum og aldrei stutt í hár- beittan og oft sótsvartan húmor- inn. Alltaf gat amma „skakklapp- ast“ erinda sinna þótt hægt færi. Þessa endingu var auðvelt að þakka þrotlausri jákvæðni, æðru- leysi og fullkominni sátt við sjálfa sig og þá í kringum sig. Sjálf tal- aði hún oft um að hún hefði ekki tórt svona lengi ef hún hefði ekki gaman af eigin félagsskap. Þrátt fyrir mikla og góða núvitund var henni æska sín í sveitinni ofar- lega í huga. Þegar ganglimirnir fúnuðu varð henni gjarna rætt um það hvernig hún hljóp um túnin heima sem ung stúlka og fannst hún hreinlega fljúga. Eins þegar yngsta barnabarnabarnið var sett upp í spítalarúm til hennar á síðustu metrunum, þá kjáðu þær hvor framan í aðra og amma lagði hönd á brjóst og sagði brosandi en veikum rómi: „Veistu að það er líka lítil stelpa hérna inni?“ Þannig er gott að hugsa sér að amma sé núna aftur orðin lítil stelpa, hlaupandi um heimahag- ana í sólinni, með vindinn í hárinu. Hvíldu í friði, elsku amma, eft- ir allt sem þú hefur gert fyrir okkur og aðra. Þegar við verðum stórir ætlum við að verða eins og þú. Burkni og Kári. Vala hafði ótrúlega skemmti- lega sýn á lífið með jákvæðni og bjartsýni að leiðarljósi. Hún tók vel á móti mér inn í líf sitt og ég var rétt búin að kynnast henni þegar ég var farin að mæta viku- lega í mat til hennar á Grund- arstíginn og spjalla um kartöflu- rækt. Hún vildi alltaf eitthvað fyrir mann gera þrátt fyrir að vera máttfarin, sérstaklega undir það síðasta. Var farin að bera fram pönnukökur eða aðrar kræsingar um leið og einhver rak inn nefið og gerði sér sérstaklega far um að vita hvað var í uppáhaldi hjá hverjum og einum. Við fórum í ófáa jólaleiðangra og Vala lagði mikið upp úr því að gefa mér eitthvað gott á ein- hverju kaffihúsinu. Það sem var þó notalegast var að gefa sér tíma fyrir gott spjall og þægi- lega samveru í jólaösinni. Það var alltaf svo gaman að fá Völu í veislur þar sem hún var alltaf svo einstaklega glöð og þakklát og hlakkaði til í fleiri daga á und- an og eftir. Elsku Vala, megi jákvæðni þín lifa með okkur áfram. Unnur. Stórar persónur skilja eftir sig stóra eyðu í mannlífinu, þannig er það með Völu. Vala var um flest mjög óvenjuleg manneskja; í afar jákvæðum skilningi þó. Hún var kona mikilla tilfinninga og jafn- framt mikillar skynsemi og var eins og líf hennar einkenndist af að finna jafnvægi í þessu tvennu. Svo mikið er víst að ég á eftir að sakna samræðna okkar mjög, ég gekk alltaf ríkari frá henni heldur en til. Ég var svo lásöm að kynnast Völu og Kjartani árið 1982. Heimili þeirra varð mér eins og vin í eyðimörk stórborgarinnar. Þar ríkti andi Hreppamanna, enda hafði heimilið verið „útibú frá sveitinni heima“, ekki það að ég væri ættuð úr Hreppunum en andblær sveitarinnar var það sem ég sótti í. Þar hreiðraði ég um mig í sófanum á Grundarstíg 6 umvafin hlýju og umhyggju þeirra hjóna beggja, ekki gat ég hugsað mér neitt betra en að eyða dagsparti (sem oft lengdist í annan endann) í þeirra félags- skap. Ráða krossgátu eða myndagátu með Kjartani, ræða lífsgátuna við Völu og leyfa mér á meðan á þeim samræðum stóð að horfa á þegar Vala vann í eldhús- inu, sem var hennar yndi. Öll verk voru svo einstaklega mark- viss og „skynsamlega unnin“. Engan hef ég séð beita hönd- unum með sama hætti; eins og hver hreyfing væri svo meðvituð í þágu verksins. Þannig gat skyn- semi Völu náð hæðum. Í heimsóknunum kynntist ég Jónu „móðursystur“, Tótu „frænku“ og Dóru best og urðu þær að nokkurs konar platfrænk- um og það ekki amalegum. Síðar kom að því að ég kynnti Völu og Kjartan fyrir verðandi eigin- manni mínum og var honum tekið sem tengdasyni og þegar sonur- inn fæddist var honum tekið sem barnabarni, enda göntuðumst við oft með að ég væri „dóttir“ Kjart- ans, það vantaði jú dóttur. Kjart- an „afi“ varð mikil uppáhaldsper- sóna sem fáir ef nokkrir hafa náð að yfirskyggja, enda drengurinn rétt þriggja mánaða þegar hann sýndi fyrst viðbrögð við leik „afa“. Kjartan kvaddi nokkuð skyndilega 1995 og var sárt sakn- að. Öðru hvoru í gegnum tíðina og meðan heilsa Völu leyfði fórum við í heimsókn í Unnarholtskot á æskuheimili hennar. Ekki brugð- ust höfðinglegar móttökur Dóru, systur Völu. Ávallt læri á borðum og meðlæti sem höfðingjum sæmir. Þegar leið að brottför var tekið til við að fylla bílinn með grænmeti ræktuðu af Dóru, þannig að bíllinn seig til muna á heimleiðinni. Rætur Völu lágu mjög djúpt í heimasveitinni. Tengsl hennar við fólk sitt og uppvöxt voru sterk með afbrigðum. Það var gaman að hlusta á hana segja frá upp- vexti sínum og systkina sinna í Unnarholtskoti. Baráttu foreldra hennar í búskap sem bæði voru mjög böguð af heilsuleysi, en fyr- ir undraverðan dugnað komust í ágætis álnir. Hvernig þau systk- inin höfðu tekið þátt í þeirri bar- áttu en þó fengið að njóta skóla- göngu eins og foreldrarnir framast gátu veitt. Fyrir utan heimavistarskóla á Flúðum var Vala í Héraðsskólanum á Laug- arvatni og Húsmæðraskólanum á Staðarfelli í Dölum. Væmni á ekki við þegar Vala er kvödd en engu að síður verður erfitt að finna hversdagsleikann án hennar. Ingibjörg Ólafsdóttir. Heldur er ég illa að mér í jarð- fræði Hreppanna, sem og ann- arra staða. Þó mætti segja mér að þar lægi víðast löngu kulnað hraun undir gróðursælum sverði. En þótt eldstöðvar hafi ekki bært á sér þar um slóðir, það skráð er af sjónarvottum, varð ég þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast virku eldfjalli úr þessari blómlegu sveit. Þaðan er nú ekki frekari umbrota að vænta. Þetta eldfjall skar sig frá öðrum slíkum að því leyti að það var ekki úr grjóti gert, heldur holdi og blóði, en þó umfram allt óvenjulega heitri, umhleypingasamri og skarpri sál. Og vefst nú vonandi ekki fyr- ir þeim sem til þekkja að átt er við Valgerði Hjörleifsdóttur frá Unnarholtskoti. Það var svo sem hvorugu okk- ar Völu að þakka að fundum okk- ar bar saman, heldur örlagaþráð- um sem ekki verða raktir hér. Við þreifuðum lengi vel fyrir okkur og köstuðum ýmist hnútum milli okkar í gáskafullri glettni milli þess sem við ræddum sameigin- leg hugðarefni okkar. Tel ég mér óhætt að segja að milli okkar hafi fljótlega ríkt gagnkvæm virðing sem þróaðist í vináttu. Okkur var báðum nokkur skemmtan af spjótalögum og taldi hvorugt okkar þörf á að bregða fyrir sig skildi. Enda þótt Vala væri oft sem gjósandi eldfjall átti hún sér einnig aðra hlið; hún var dimm- blátt vatn kyrrðar og djúprar visku. Og lærða samkennd hafði hún ekki með þeim sem halloka fóru í lífinu, heldur sýndi hún þeim eðlislæga umhyggju og virðingu. Slíkt er fáum gefið. Skyldi það ekki hafa verið arf- ur frá tengdamóður Völu að taka þátt í safnaðarstarfi Dómkirkj- unnar í Reykjavík? Best gæti ég trúað því. En ólíkt því sem oft vill verða var kirkjan Völu ekki stofnun heldur kærleiksband ofið vináttu og trú. Ég minntist á tengdamóður Völu. Elín hét hún, dóttir séra Kjartans í Hruna. Vala sagði okkur hjónum frá því með stolti að eitt sinn er kunningjafólk El- ínar taldi sig ekki getað tekið á móti gestum langt að komnum hafi hún sagt: „Það hefur jafnan verið gæfa mín að búa aldrei svo vel að ég gæti ekki tekið á móti gestum.“ Þetta eru stórmannleg orð og mættu þess vegna verið tekin úr Njálu. En þau gætu einnig hafa verið mælt af vörum Valgerðar Hjör- leifsdóttur, enda naut hún þess að segja frá þessu. Það var aldrei mulið undir Völu í veraldlegu tilliti. En þess fékk hún notið að vera stór í snið- um og virt af okkur sem nutum þeirrar gæfu að kynnast henni. Það er nokkuð undarlegt frá því að segja að í skammvinnu dauðastríði Völu leitaði Kjartan eiginmaður hennar, sem lést árið 1995, ekki aðeins á hug minn heldur birtist mér ljóslifandi fyr- ir hugskotssjónum. Hann vissi hvert stefndi og var farið að lengja eftir Völu sinni. Nú er þeirri bið lokið. Einkabarni þeirra hjóna, Helga Skúla, og fjölskyldu hans votta ég samúð mína. Þó get ég ekki annað en fagnað því að sjá byr í seglum bera hreina sál heim á leið. Pjetur Hafstein Lárusson. Á níræðisafmæli Valgerðar flutti ég ávarp í hófi sem hún efndi til. Erindi mitt var þakklæti okkar Dagbjartar konu minnar, tjáð heilum hug og einlægum. Valgerði þótti vænt um orð mín og sagði að ég gæti vel birt þau sem minningarorð um sig. Ég hagræði því handriti mínu svo það falli að hennar ósk. Hugurinn flaug víða og þeim til glöggvunar sem ekki þekktu tengsl okkar minntist ég þess að kynni mín af fjölskyldu Kjartans, eiginmanns hennar, hófust fyrir 80 árum. Skúli Ágústsson, tengdafaðir Völu, og faðir minn, Ólafur Stephensen, voru vinir og samstarfsmenn hjá Sláturfélagi Suðurlands. Skúli var íshússtjóri en faðir minn ökumaður. Ég var mikið með pabba bæði í bílnum og inni í Sláturhúsi og naut oft skemmtilegra samræðna þeirra. Eiginkona Skúla, Elín Kjartans- dóttir, hlaut að koma inn í þessa mynd og þá ekki síður Kjartan sonur þeirra, sem oft var með föður mínum í bílnum þegar ann- ríki var mest. Þótt hann væri 12 árum eldri en ég tengdumst við hlýjum böndum. Hann var maður þeirrar gerðar er laðar að sér börn. Ég fylgdist því vel með þegar Kjartan og unga konan frá Unn- arholtskoti giftu sig árið 1949. Það fylgdi fréttunum að þar hefði Kjartan stigið mikið gæfuspor. Þau Elín og Skúli nutu og mikilla mannkosta Valgerðar og ham- ingja þeirra var einlæg. Við hjónin hófum störf við Dómkirkjuna haustið 1971. Nokkru síðar gekk Valgerður til liðs við kvenfélagið og þá hófust okkar persónulegu kynni. Hún reyndist bæði okkur og kvenfélag- inu einstaklega vel, vann ötult starf í sóknarnefnd og Ellimála- ráði Reykjavíkurprófastsdæma. Hún var tryggur kirkjugestur og átti það til að segja sitt álit á ræð- um prestsins. Yfirleitt fékk ég góða umsögn en hlaut einnig að viðurkenna að gagnrýni hennar gat verið réttmæt. Hvað líkræður snertir hafði hún eitt sinn afger- andi áhrif. Mér hafði verið fengin sem heimild minningargrein er kom í Morgunblaðinu á útfarar- daginn. Vala var í kirkju og í erf- isdrykkjunni spurði ég hana hvort þetta hefði ekki verið í lagi hjá mér. „Jú, jú,“ var svarið. „Þú hafð- ir þetta náttúrlega mikið úr minn- ingargreininni.“ Þetta varð til þess að ég þáði slíkar greinar aldrei meir. Ég ákvað að glöggt fólk eins og Valgerður Hjörleifs- dóttir skyldi aldrei framar geta núið mér því um nasir að ég kæmi ekki með fróðleik minn milliliða- laust og með mínu eigin orðalagi. Vala var bæði hreinskilin og orðheppin. Því hafa reyndar ekki allir kunnað að taka, hvað þá að láta það verða til góðs eins og mér tókst. Um hana má segja með orðum Stephans G, að hjart- að getur verið – viðkvæmt og varmt, þó varirnar fljóti ekki í gælum. Við hlutum að hrífast af greind hennar, gríninu sem fékk falleg augun til að tindra og ekki síst af gullinu í sál hennar, þeirri mann- auðgi sem hún bjó yfir. Það voru þessi þrjú g, greind, grín og gull, sem fengu okkur til að skynja að Valgerður Hjörleifsdóttir var að- alskona í alþýðustétt og sannaði vel önnur fleyg orð Klettafjalla- skáldsins: Þitt er menntað afl og önd, eigir þú fram að bjóða hvassan skilning, haga hönd, hjartað sanna og góða. Við hljótum að þakka einlæga vináttu og drengskap í okkar garð, dugnað, fórnfýsi og stór- huga rausn í starfinu fyrir kirkj- una og kvenfélagið. Góður Guð blessi Valgerði Hjörleifsdóttur fyrir þetta allt. Hann gefi ís- lenskri kirkju sem flestar slíkar höfðingskonur. Þórir Stephensen. Valgerður Hjörleifsdóttir ✝ Björn Þor-steinsson fæddist í Árnesi, Árneshreppi í Strandasýslu, 7. janúar 1940. Hann lést 15. september 2016 á Landspít- alanum í Fossvogi. Foreldrar hans voru Þorsteinn Björnsson prestur, f. 1. júlí 1909, d. 7. febrúar 1991, og Sigurrós Torfadóttir húsfreyja, f. 18. nóvember 1920, d. 22. apríl 1991. Systkini Björns eru Torfi, f. 23. júní 1941, Páll, f. 20. mars 1943, Þorsteinn, f. 23. júlí 1944, Ingigerður, f. 21.október 1945, Þingeyrar. Þar þjónaði séra Þorsteinn til 1950 er hann gerð- ist Fríkirkjuprestur í Reykja- vík. Þar bjó Björn síðan. Björn starfaði lengst af sem banka- maður í Útvegsbanka Íslands, síðar Íslandsbanka. Hann lét af störfum vegna aldurs 1. mars 2001. Björn hóf skákiðkun ung- ur að árum og tók þátt í sínu fyrsta opinbera skákmóti sautján ára gamall. Á ferli sín- um varð hann m.a. Skákmeist- ari Taflfélags Reykjavíkur fimm sinnum, Skákmeistari Reykjavíkur fjórum sinnum og Skákmeistari Íslands tvisvar. Björn tefldi alls nítján sinnum í landsliðsflokki og fimm sinnum fyrir Íslands hönd á Ólympíu- skákmótum. Jarðarför Björns fer fram frá Fríkirkjunni í Reykjavík í dag, 23. september 2016, klukkan 11. Gunnlaugur, f. 24. ágúst 1947, Þor- geir, f. 19. júlí 1952, og Guðmundur, f. 5. október 1953. Björn kvæntist Eddu Svavarsdóttur, f. 1. ágúst 1945, d. 14. mars 2016. Sonur þeirra er Þorsteinn Björnsson, f. 7. jan- úar 1980. Börn Eddu af fyrra hjónabandi eru Ingi Fernandez, f. 23. desember 1968, og Emilía Benignosdóttir Fernandez, f. 24. júlí 1970. Björn átti heima á Árnesi á Ströndum til fjögurra ára ald- urs en þá fluttist fjölskyldan til Sem ungur gutti, með óbilandi áhuga á skák, fór ég oft í heim- sókn í Útvegsbankann við Lækj- artorg þar sem móðir mín vann. Þar sat ég, algjörlega dáleiddur, horfandi á skáksnillingana sem þar tefldu í hádeginu. Bestur þeirra var Björn Þorsteinsson. Einnig sótti ég fjöltefli í Útvegs- bankanum en bankinn fékk iðu- lega sterka skákmenn í kringum Reykjavíkurskákmótin til að tefla. Furðuðu þeir sig á styrk- leika Útvegsbankamanna. Leiðir okkar Björns lágu síðar saman þegar ég hóf störf í Ís- landsbanka árið 1990. Þá tefldum við saman með skáksveit Íslands- banka í Skákkeppni stofnana og fyrirtækja. Björn tefldi þar á fyrsta borði. Ekki amalegt fyrir mig sem mikinn áhugamann um skáksögu að vera í liði með tveim- ur Íslandsmeisturum en í liðinu var einnig annar fyrrverandi Ís- landsmeistari, Gunnar Gunnars- son. Björn var lengi vel einn sterk- asti skákmaður landsins. Hann varð Íslandsmeistari 1967 og 1975. Björn tefldi fjórum sinnum með ólympíuliði Íslands á árunum 1962-1976. Árið 1964 tefldi hann á fyrsta borði. Hann var margfald- ur skákmeistari Reykjavíkur og Taflfélags Reykjavíkur. Þegar Björn hætti að vinna fór hann að tefla á mótum af auknum krafti og var ávallt mjög sterkur skákmaður. Að mæta gömlum jöxlum var vel þegið af yngri skákmönnum sem fögnuðu end- urkomu Björns mjög. Skákmenn minnast Björns með miklum hlýhug. Aðstandend- um votta ég samúð mína. Gunnar Björnsson, forseti Skáksambands Íslands. Fyrir fimmtíu árum lágu leiðir okkar Björns Þorsteinssonar saman í Útvegsbanka Íslands, nánar tiltekið innheimtudeild. Bjössi var mikill rólyndismaður, vinsæll bæði af samstarfsfólki og viðskiptavinum bankans, enda eldklár dugnaðarforkur sem aldr- ei féll verk úr hendi. Raulaði hann iðulega fyrir munni sér og virtist alltaf ánægður með lífið og til- veruna, þótt á haus væri í papp- írsvinnu. Kom einbeitingin úr skákinni honum að góðu haldi og afgreiddi hann erfið mál á met- tíma. Mestur partur þessarar tuttugu manna deildar var ungt fólk og var oft bryddað upp á ýmsu spaugilegu. Minnist ég þess þegar við tvær stöllur hnýttum rósóttan klút – sem einhver kúnn- inn hafði gleymt – á höfuð Bjössa sem uggði ekki að sér í miðju sím- tali og hélt áfram að tala eins og ekkert hefði ískorist. Bjössi var lítillátur maður og kvartaði ekki þótt hann sæti í mörg ár á borð- stofustól við skrifborðið sitt, þar til undirrituð kríaði út skikkan- legan stól undir stórmeistarann. Held reyndar að hann hafi vart tekið eftir muninum. Í Garðastræti 36 kom ég oft vegna vinfengis við Ingigerði systur Bjössa, en á heimili for- eldra þeirra, Sigurrósar Torfa- dóttur og séra Þorsteins Björns- sonar, voru vinir barnanna aufúsugestir. Er Sigurrós, eða Sissa eins og hún var kölluð, ein sú skemmtilegasta manneskja sem ég hef kynnst á lífsleiðinni. Vildi hún fá mig fyrir tengdadótt- ur til að frelsa Bjössa frá Bakk- usi, en við aftókum bæði. Veit ég að dýrkun elsta sonarins á víng- uðinum var þeim hjónum þung raun og þyngst honum sjálfum. Lífsbók Björns Þorsteinssonar hefur væntanlega verið opnuð við himnaríkishlið, eins og verða mun hjá oss syndugum. Tel ég víst að Lykla-Pétur hafi tekið Bjössa fagnandi þrátt fyrir vinfengi við vínguðinn, enda kærkomin til- breyting frá guðinum Mammoni og bankamannastrollunni sem honum tengist og reynir að ryðj- ast inn um hið Gullna hlið í hans nafni. Syninum Þorsteini, systkinum Bjössa og fjölskyldum þeirra votta ég innilega samúð. Sértu Guði falinn, Bjössi minn, og þakka þér allt gott. Ólöf Þórey Haraldsdóttir. Björn Þorsteinsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.