Gripla - 20.12.2015, Blaðsíða 22

GRIPLA22
sagnfræði miðalda gat þannig rúmað ýmis form þar sem þáttur höfund-
arins var mismikill en eftir sem áður ber hann jafnan ábyrgð á forminu;
hann getur kosið að setja fram litlar eða miklar skýringar eftir atvikum, að
sviðsetja eða ekki, nota beina ræðu eða vísur. í Landnámabók er frásögnin
ágripskennd og staðreyndir í öndvegi. Flest önnur form sagnaritunar leyfa
meiri sviðsetningu og það virðist ekki endilega hafa gert þau ótrúverðugri
í augum samtímans.
draga má saman niðurstöður þessarar stuttu athugunar á eftirfarandi
hátt:
fyrst og fremst er það mikilvægt að gera sér grein fyrir því að
textaheimildir okkar um söguöld eru frá síðmiðöldum. í sumum
er þáttur hefðarinnar mikill en í öðrum má sjá meiri nýsköpun
höfunda. Hvorug tegundin telst þó vera áreiðanleg heimild um
fjarlæga fortíð.
síðan verða fræðimenn að forðast gamlar ímyndaðar andstæður á
borð við ‘uppspuna’ og ‘sannleik’ eða ‘sagnfræði’ eða ‘skáldskap’.
Hér eru á ferð bókmenntatextar sem jafnframt eru sagnfræðirit síns
tíma. Sannleikann er ekki að finna í þessum ritum, aðeins ‘sannleik’
hvers og eins sagnaritara.
Að lokum er það mikilvægt að beina frekari sjónum að bæði hug -
mynda fræði og formi sagnanna til þess að skilja eðli þeirra sem
sagnfræðirita, þ.e. hvernig þau skapa trúverðuga mynd af fortíðinni
á fjölbreyttan hátt.
ef tekið er tillit til alls þessa þrenns þá gætu rannsóknir framtíðarinnar á
Landnámu og jafnframt á íslendingasögunum fjarlægst úreltar deilur 19.
og 20. aldar. En þá er mikilvægt að rannsakendur geri sér skýra grein fyrir
þeim heimildum sem þeir hafa í höndum og taki að rannsaka þessa texta
sem texta í stað þess að einblína á uppsprettu þeirra í glataðri fortíð.
GRIPLA XXVI. - 12.12.B.indd 22 12/13/15 8:24:26 PM