Læknablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2016/102 279
siðanefnd, Vísindanefnd Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins og
rannsóknin tilkynnt til Persónuverndar.
Stuðst var við valkostasnið (discrete choice experimental design).20
Spurningalistanum var skipt í þrjá hluta, A, B og C. Í hluta A voru
þátttakendur beðnir að tilgreina hvaða þættir fósturgreiningar
væru mikilvægastir, þar á eftir voru þátttakendur beðnir um að
velja á milli tveggja tegunda fósturgreiningar. Í hluta B voru settar
fram 10 valkostaspurningar þar sem þátttakendur voru beðnir um
að velja á milli tveggja tegunda fósturgreiningar (mynd 1). Þátttak-
endur voru beðnir um að velja ítrekað á milli setta af valkostum
sem voru kerfisbundið settir fram á mismunandi vegu. Valkostirn-
ir sem settir voru fram standa ekki fyrir raunveruleg greiningar-
próf sem eru í boði heldur eru þau tilbúningur og sett fram til að
átta sig á hvaða einkenni greiningarinnar hafa áhrif á val þátttak-
enda. Að lokum samanstóð hluti C af 10 bakgrunnspurningum.
Í rannsókninni voru notaðar lokaðar og hálflokaðar spurningar.
Við tölfræðilega úrvinnslu var notað tölfræðiforritið Statistical
package for social science (SPSS), 22. útgáfa (Chicago). Úrvinnsla á
valkostaspurningunum byggði á aðhvarfsgreiningu. Viðhorf þátt-
takenda voru borin saman með tilliti til þriggja þátta; nákvæmni
prófsins, tíma sem það tekur að fá niðurstöður, hættu á fósturláti
og upplýsinga úr greiningu. Allar breyturnar voru kóðaðar fyrir
greininguna, nákvæmni og tími voru kóðuð (-1 0 1) og fyrir hættu
á fósturláti og upplýsingar var kóðað (0 og 1). (+ eða -) merki stuð-
ulsins í aðhvarfsgreiningunni gefur til kynna stefnu hvers þátt-
ar. Niðurstöður fyrir barnshafandi konur voru bornar saman við
niðurstöður heilbrigðisstarfsmanna. Að auki voru barnshafandi
konur eldri en 35 ára bornar saman við þær sem voru yngri en
35 ára.
Niðurstöður
Þátttakendur
Svarhlutfallið fyrir barnshafandi konur var 62% (186/300) og fyrir
heilbrigðisstarfsmenn 20,8% (61/293). Bakgrunnsupplýsingar má
sjá í töflu I og töflu II.
Hvaða þættir fósturgreiningar eru mikilvægastir að mati
barnshafandi kvenna?
Barnshafandi konur voru beðnar um að raða eftirfarandi stað-
hæfingum um greiningarprófið eftir mikilvægi: 1) Prófið er fram-
kvæmt snemma á meðgöngu. 2) Próf með mestu nákvæmnina. 3)
Próf sem hefur lítinn fjárhagslegan kostnað fyrir skjólstæðinga.
4) Prófið er eins öruggt og mögulegt er, með lægstu mögulegu
hættu á fósturláti. 5) Próf sem greinir Downs-heilkenni og gefur
auk þess upplýsingar um vandamál sem geta valdið námserfið-
leikum, þroskahömlun eða öðrum heilsufarsvandamálum. 6) Próf
sem hefur stysta biðtímann eftir niðurstöðum.
Flestum þátttakendum fannst mikilvægast að rannsóknin væri
eins örugg og mögulegt væri eða 69,4%. Þar á eftir kom rannsókn
R A N N S Ó K N
Tafla II. Bakgrunnsupplýsingar fyrir heilbrigðisstarfsmenn.
Heildarfjöldi N=61 (%)
Meðalaldur (SD) 47,7 (10,5)
Kyn
Kvenkyn 58 (95,1)
Karlkyn 3 (4,9)
Starfsheiti
Fæðinga- og kvensjúkdómalæknir 9 (14,7)
Ljósmóðir 52 (85,3)
Starfsaldur
≤5 24 (40,7)
6-15 23 (39,0)
16-25 5 (8,5)
≥26 7 (11,9)
Tafla III. Þáttum um fósturgreiningu raðað eftir mikilvægi.
% Mikilvægast Næst mikilv. 3. mikilv. 4. miklv. 5. mikilv. Minnst mikilv.
Próf framkvæmt snemma 7,3 25,8 39,9 16,3 7,3 3,4
Próf með mestu nákvæmnina 18,5 46,1 25,3 7,9 1,7 0,6
Próf með lítinn fjárhagslegan kostnað 1,1 1,1 6,2 21,3 26,4 43,8
Próf eins öruggt og mögulegt er 69,4 17,2 10,0 2,2 0,6 0,6
Próf sem gefur ítarlegar upplýsingar 3,4 7,3 14,0 31,5 21,9 21,9
Próf með stystan biðtíma eftir niðurstöðum 1,1 2,2 4,5 20,8 42,1 29,2
Tafla IV. Aðhvarfsgreining fyrir barnshafandi konur og heilbrigðisstarfsmenn.
Barnshafandi konur (n=184) Heilbrigðisstarfsmenn (n=61)
Eiginleikar Stuðull (95% CI)a
p gildi
Stuðull (95% CI)b
p gildi
Mismunur
p gildi
Nákvæmni 0,194 (0,152 – 0,237) <0,0001 0,221 (0,159 – 0,283) <0,0001 0,4926
Tími niðurstaðna -0,182 (-0,215 – 0,149) <0,0001 -0,250 (-0,300 – 0,201) <0,0001 0,0237
Ítarlegar upplýsingar 0,420 (0,275 – 0,565) <0,0001 0,208 (-,008 – 0,425) 0,059 0,1113
Engin hætta á fósturláti 1,875 (1,697 – 2,053) <0,0001 0,736 (0,510 – 0,963) <0,0001 <0,0001
CI-öryggisbil
a. Fjöldi athugana = 5511; Pseudo-R2 = 0,3705 b. Fjöldi athugana = 1812; Pseudo-R2 =0,2962