Læknablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2016/102 269
R I T S T J Ó R N A R G R E I Nhttp://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.06.83
Malaría er alvarlegur smitsjúkdómur sem
smitast með biti moskítóflugunnar. Þrátt
fyrir að góður árangur hafi náðst í barátt-
unni við malaríu víða, heldur hún áfram að
vera stórt vandamál á heimsvísu.1 Langflest
tilfelli koma upp í Afríku (88%) og Asíu
(10%) en færri annars staðar. Töluvert er um
að ferðamenn smitist af malaríu á ferðlög-
um á malaríusvæðum, þó ekki sé til nein
tölfræði um slíkt. Samkvæmt Sóttvarnar-
stofnun Evrópu (ECDC) greindust rúmlega
5000 malaríutilfelli í Evrópu árið 2012 og
nær öll innflutt.2
Í þessu tölublaði er samantekt um tíðni
malaríu á Íslandi á tímabilinu 1998-2014.
Um er að ræða staðfestar malaríugrein-
ingar (með blóðstroki) hérlendis, en ekki
tekin með tilfelli þar sem Íslendingar
veikjast, eru greindir og/eða meðhöndl-
aðir erlendis. Á tímabilinu reyndist fjöldi
malaríutilfellanna vera 31, eða að meðal-
tali 1,8 tilfelli á ári. Í fyrri rannsókn á sama
efni fyrir áratugina á undan reyndist tíðnin
vera 1,5 tilfelli á ári og ekki var tölfræði-
lega marktækur munur þar á. Í 71% tilfella
reyndist vera um Plasmodium falciparum
að ræða, og flestir sjúklingarnir (90%) frá
Afríku sunnan Sahara. Tveir sjúklingar
þurftu á gjörgæslumeðferð að halda, þar
með talið meðferð í öndunarvél hjá einum
og tveir þurftu blóðskilun vegna bráðrar
nýrnabilunar. Ekki urðu nein dauðsföll á
tímabilinu. Athygli vekur að einungis tveir
af þessum 30 (sem upplýsingar voru um),
eða 7%, höfðu tekið fyrirbyggjandi lyf. Eins
og í mörgum erlendum rannsóknum var
ástæða dvalar á malaríusvæðum í 71% til-
fella atvinna, búseta eða heimsókn til ætt-
ingja, en í 16% tilfella var um túristaferðir
að ræða. Þá var reynt að meta hvernig sala/
notkun lyfjanna hefur haldist í hendur við
aukin ferðalög og var niðurstaða höfunda
að mögulega væru ferðamenn síður að taka
fyrirbyggjandi lyf en áður.
Þar sem ekki er hægt að bólusetja fyr-
ir malaríu er nauðsynlegt að huga að
forvörnum þegar farið er inn á svæði þar
sem malaría er landlæg. Nauðsynlegt er
að læknar þekki mikilvægustu forvarnir
gegn malaríu og geti veitt ráðgjöf um hana.
Annars vegar er um að ræða almennar
moskítóvarnir3 – sem þar að auki verndar
gegn öðrum sjúkdómum sem moskítóflug-
ur geta borið – ljós föt, fælandi efni (DEET),
síðerma/skálma fatnaður í ljósaskiptun-
um, flugnanet og ýmsir aðrir þættir eft-
ir aðstæðum. Hins vegar fyrirbyggjandi
lyfjameðferð4 sem líklega er mikilvægasti
þátturinn. Mikið flækjustig getur verið í
kringum það að setja upp heppilegustu
fyrirbyggjandi malaríumeðferð. Það þarf
að taka inn í það nákvæma ferðaáætlun,
tímalengd og aðstæður á hverjum stað,
lyfjaónæmi malaríunnar á þeim svæðum
og heilsufari ferðalanganna. Hægt er að
nálgast mjög ítarlegar upplýsingar um allt
sem tengist sjúkdómsáhættu á ferðalögum
og varnir gegn þeim á vefnum, til dæmis
á ferðavef Sóttvarnarstofnunar Bandaríkj-
anna CDC (nc.cdc.gov/travel/). Einnig er
hægt að fá sérhæfða ráðgjöf á Íslandi hjá
Ferðavernd eða Göngudeild smitsjúkdóma.
En þó malarían sé mikilvæg eru fjölmargir
aðrir þættir sem líka þarf að huga að fyrir
stórar ferðir, eins og bólusetningar og al-
mennar upplýsingar til ferðamanna.
Hinn þátturinn sem ekki má gleyma er
hve mikilvægt er að íslenskir læknar muni
eftir að taka góða ferðasögu þegar sjúk-
lingar koma inn með hita eða önnur ein-
kenni. Malaría getur sýnt sig mánuðum eða
jafnvel árum eftir dvöl á malaríusvæðum,
og greinist ekki nema að henni sé leitað.
Þá eru einnig margir aðrir sjúkdómar sem
tengjast ferðalögum sem hafa þarf í huga,
og eins hverskonar ferð viðkomandi var í.
Í nýlegri þýskri rannsókn5 voru skoðaðar
greiningar sem tæplega 17.000 veikir ferða-
menn fengu við heimkomu. Af þeim reynd-
ust 160 með malaríu en þeir komu allir frá
Afríku. Tíðni smitsjúkdóma var hæst í bak-
pokaferðalöngum frá Afríku, en reyndist
lægst í ferðamönnum í viðskiptaerindum.
Malaría er alvarlegur ferðatengdur sjúk-
dómur sem oftast er hægt að verjast með
réttum undirbúningi og aðgerðum. Ís-
lenskir læknar þurfa að vera vakandi fyrir
mögulegum tækifærum til að aðstoða þá
sem eru að fara að leggja lönd undir fót í
að hindra að þeir geti smitast af alvarlegum
ferðatengdum sjúkdómum. Þá þurfa lækn-
ar að vera vakandi fyrir því hvort veikindi
sjúklinga eftir heimkomu geti tengst ferða-
lögum sem getur þá gjörbreytt mismuna-
greiningum og meðferð.
Heimildir
1. WHO, World malaria report. 2015.
2. Catalin Albu, S.B.a.B. Ciancio. ECDC SURVEILLANCE
REPORT. Annual epidemiological report. Emerging and
vector-borne diseases. 2014.
3. Nasci RS, R.A.W., Brogdon WG. Protection against
Mosquitoes, Ticks, & Other Arthropods. Yellow Book
2015. nc.cdc.gov/travel/yellowbook/2016/the-pre-travel-
-consultation/protection-against-mosquitoes-ticks-other-
-arthropods. - maí 2016.
4. Arguin PM, KRT. Malaria. Yellow book 2015. nc.cdc.gov/
travel/yellowbook/2016/infectious-diseases-related-to-tra-
vel/malaria. - maí 2016.
5. Herbinger KH, Alberer M, Berens-Riha N, Schunk M,
Bretzel G, von Sonnenburg F et al. Spectrum of imported
infectious diseases: a comparative prevalence study of
16,817 german travelers and 977 immigrants from the
tropics and subtropics. Am J Trop Med Hyg 2016; 94: 757-
66.
Ólafur
Guðlaugsson
smitsjúkdómalæknir,
yfirlæknir sýkingavarnadeildar
Landspítala
olafgudl@landspitali.is
Malaria and Iceland
Olafur Gudlaugsson, M.D., M.P.H.
Internal medicine/Clinical infectious diseases
Director infection control, hospital epidemiologist
Malaría og Ísland
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
-
A
c
ta
v
is
5
1
8
0
0
2
Virkt innihaldsefni: Hver freyðitaa inniheldur 400 mg af dísúlfíram. Ábendingar: Áfengissýki. Skammtar og
lyagjöf: Fullorðnir: Byrjunarskammtur 800 mg daglega í 2–3 daga. Viðhaldsskammtur: 100–200 mg daglega eða
600–800 mg tvisvar í viku. Frábendingar: Ómeðhöndlaðir hjartasjúkdómar, háþrýstingur, staðfest geðrof, alvarlegar
vefrænar heilaskemmdir, alvarlegar persónuleikatruanir, áfengisneysla, ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju
hjálparefnanna. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í
sérlyaskrá – www.serlyaskra.is. Pakkningar og hámarksverð í smásölu (ágúst 2015): 400 mg, 50 stk: 10.538 kr.
Afgreiðsluflokkur: R. Greiðsluþátttaka: G. Markaðsleyfishafi: Actavis Group hf. Frekari upplýsingar: www.actavis.is,
s: 550 3300. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika lyfsins: 14. febrúar 2012. Ágúst 2015.
– 400 mg freyðitöurAntabus
Við áfengissýki