Læknablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2016/102 281
konur langmestu máli. Rúmlega fjórðungur þátttakenda meðal
barnshafandi kvenna valdi greiningu með engri hættu á fósturláti
í öllum valkostunum, óháð öðrum þáttum. Svipaðar niðurstöður
fengust í fyrrnefndri rannsókn Hill og fleiri4 en þar valdi þriðj-
ungur barnshafandi kvenna fósturgreiningu með engri hættu á
fósturláti í öllum valkostum. Niðurstöðurnar ýta undir mikilvægi
þess að ráðgjöf um fósturrannsóknir feli í sér umræðu um fleiri
þætti en öryggi prófsins. Að öðrum kosti er hætta á að barnshaf-
andi konur velti ekki öðrum þáttum prófsins fyrir sér og átti sig
ekki á hvaða afleiðingar niðurstöður úr greiningunni geta haft í
för með sér. Þegar niðurstöðurnar voru bornar saman eftir aldri
kom í ljós að konur 35 ára og eldri leggja meiri áherslu á að fá
niðurstöður fyrr á meðgöngunni en yngri konur en ekki var mark-
tækur munur á öðrum þáttum eftir aldri kvenna. Aftur á móti hafa
erlendar rannsóknir sýnt að eldri konur vilja fósturgreiningu með
mestu mögulegu nákvæmni frekar en yngri konur. Samkvæmt
niðurstöðum Mulvey17 lögðu konur eldri en 37 ára meiri áherslu á
nákvæmni prófsins en yngri konur sem vildu próf þar sem tíðni
falskt jákvæðra niðurstaðna var sem lægst. Hill og félagar4 komust
að sambærilegum niðurstöðum sem sýndu að konur 35 og eldri
ára lögðu meiri áherslu á nákvæmni en yngri konur. Tíðni litn-
ingagalla hjá fóstri eykst með hækkandi aldri en sá þáttur hefur
líklega áhrif á þennan mun eftir aldri þegar kemur að nákvæmni
prófsins.
NIPT hefur verið tekin upp víða erlendis á einkastofum en hef-
ur enn ekki verið tekin upp í ríkisreknu heilbrigðiskerfi. Mikil-
vægt er því að afla vitneskju um viðhorf barnshafandi kvenna og
heilbrigðisstarfsmanna til skimunarinnar áður en rannsóknin er
tekin inn í hefðbundna meðgönguvernd hér á landi. Niðurstöður
rannsóknarinnar geta meðal annars verið leiðbeinandi um hvort
skynsamlegt sé að taka upp NIPT hér á landi með svipuðum hætti
og gert hefur verið á nokkrum stöðum erlendis eða hvort standa
þurfi að innleiðingu slíkra aðferða á annan hátt. Fósturskimun
með samþættu líkindamati er í boði fyrir allar barnshafandi kon-
ur hér á landi en velta þarf fyrir sér hvort innleiða eigi NIPT með
sama hætti. Mikilvægt er að þeir sem sjá um ráðgjöf til barnshaf-
andi kvenna geri sér grein fyrir mismunandi viðhorfum barnshaf-
andi kvenna og heilbrigðisstarfsmanna til skimunarinnar. Þar sem
barnshafandi konur leggja langmesta áherslu á öryggi prófsins er
góð ráðgjöf mikilvæg til að tryggja að konur skilji alla þætti prófs-
ins og eigi þannig möguleika á að taka upplýsta ákvörðun um
hvort þær vilji þiggja eða afþakka rannsóknina.
Takmarkanir rannsóknar
Helstu takmarkanir þessarar rannsóknar er lágt svarhlutfall heil-
brigðisstarfsmanna og því ekki hægt að alhæfa um þær niður-
stöður. Velta má fyrir sér hvort það hafi haft áhrif að könnunin
var send rafrænt til heilbrigðisstarfsmanna. Tækifæri gafst til
að kynna rannsóknina á sameiginlegum fundi ljósmæðra innan
heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins en ekki voru samsvarandi að-
stæður til kynningar á rannsókninni fyrir lækna.
Úrtakið fyrir barnshafandi konur var einungis af höfuðborgar-
svæðinu en upptaka á fósturskimun er meiri í Reykjavík en á
landsbyggðinni og getur það haft áhrif á svörun hópsins.18,19 Í
rannsókninni var notað valkostasnið sem samanstóð einungis af
fjórum þáttum varðandi fósturgreiningu. Ef um raunverulegar
aðstæður væri að ræða kæmu fleiri þættir til greina eins og falskt
jákvæðar niðurstöður, aðgangur að greiningarprófum og kostnað-
ur. Ekki voru skoðaðar ástæður fyrir ákvarðanatöku þátttakenda
og niðurstöðurnar endurspegla því ekki endilega þær ákvarð-
anir sem þátttakendur myndu taka í raunverulegum aðstæðum.
Þátttakendur voru barnshafandi konur komnar 20 vikur eða
lengra á sinni meðgöngu og höfðu annaðhvort ekki valið að fara í
fósturskimun eða fengið litlar líkur á litningagalla. Ef til vill hefði
val þeirra verið annað fyrr á meðgöngunni eða ef þær hefðu fengið
niðurstöður um auknar líkur á litningagalla.
Þakkir
Guðnýju Bergþóru Tryggvadóttur og Melissu Hill er þökkuð
aðstoð við tölfræðilega úrvinnslu. Þeim konum og heilbrigðis-
starfsmönnun sem tóku þátt í rannsókninni er þakkað fyrir þeirra
framlag.
R A N N S Ó K N