Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1972, Side 10

Arni Björnsson.
FITUE YÐANDI
SKURÐAÐGERÐIR
Árni Björnsson læknir viö
Landspítalann.
Barátta gegn offitu er eitt af
einkennum þjóðfélags, þar sem
flestir eða allir hafa nóg að bíta
og brenna. 1 þjóðfélögum, þar
sem skortur ríkir, er þessu öðru-
vísi farið, en þar getur verið
stöðutákn að vera holdugur. Svo
mun hafa verið á Islandi, er al-
menningur svalt heilu og hálfu
hungri og að deyja úr ófeiti
þótti vart í frásögur færandi.
Fyrirmenn þeirra tíma og kon-
ur þeirra áttu því að vera feit,
sbr. orð þau, sem Nóbels-
skáldið Halldór Laxness leggur
Magnúsi jungkæra í Bræðra-
tungu í munn, er hann ræðir
við konu sína Snæfríði Islands-
sól, álfakroppinn mjóa, en hann
segir: „Matrónur hér í Bræðra-
tungu hafa ævinlega verið feit-
ar, móðir mín var feit, en hafði
sál að auki“.
Meðal frumstæðra þjóðflokka
er fita talin frjósemistákn, og
hjá slíkum velja menn sér eig-
inkonur eftir líkamsþunga.
Holdafar er háð tízkusveifl-
um, og undanfarin ár hefur
sveiflan á Vesturlöndum verið
í átt til megurðar. Konur eiga
helzt að vera svo grannvaxnar,
að telja megi í þeim rifin, og
jöfnuður kynjanna á m. a. að
koma fram í svipuðum vexti
karla og kvenna. Ekki þarf ann-
að en að líta í tízkublað til að
sannfærast um réttmæti þessa.
Tízkan hefur ávallt verið sterk,
en sennilega aldrei sterkari en
nú. Seljendur hennar hafa af-
not af fjölmiðlum, sem höfða
bæði til sjónar og heyrnar. Fyr-
irmyndirnar blasa við á síðum
dagblaða, tízkublaða og skerm-
um sjónvarpstækjanna, og sú
kona, sem ekki stenzt mál tízku-
seljendanna, þorir vart að láta
sjá sig á mannamótum, hvað
þá á nektarmótum baðstrand-
anna, sem nú eru allra manna-
móta vinsælust.
En offita er ekki aðeins
vandamál frá útlitssjónarmiði.
Sá feiti á erfiðara með hreyf-
ingar, er hættara við ýmsum
sjúkdómum en þeim granna, og
ef fitusöfnun fer úr hófi, skap-
ast önnur vandamál, bæði heilsu-
farsleg og félagsleg, sem öllum
eru kunn og óþarfi að ræða hér
nánar.
Barátta gegn offitu er rekin
á mörgum vígstöðvum og bar-
áttuaðferðir fjölbreytilegar.
Snjallir fjáraflamenn hafa hér
séð sér leik á borði og „kvap-
eyðingarstöðvar" hafa sprottið
upp eins og gorkúlur. Þá eru
megrunarlyf, mismunandi gagn-
leg og einnig mismunandi skað-
leg, orðin óteljandi.
Tiltölulega lítið hefur verið
ritað um skurðaðgerðir við of-
fitu af hálfu ábyrgra aðila,
nema í þröng fagtímarit. Þær
upplýsingar, sem almenningur
hefur fengið um aðgerðir þess-
ar í blöðum og tímaritum, hafa
oftast verið skrifaðar af aðilum
með takmarkaða fagþekkingu
og gæði ritsmíðanna verið eftir
því, svo og áreiðanleiki. Bæði
læknar og hj úkrunarkonur
munu oft vera spurð um þessar
aðgerðir, og verður því að telja
ástæðu til að birta um þær
nokkrar upplýsingar, þ. e. a. s.
um hvers konar aðgerðir er að
ræða, hvers árangurs sé af þeim
að vænta og hvaða hættur eru
þeim samfara.
Skurðaðgerðum við offitu má
skipta í tvo aðalflokka. Annars
vegar eru aðgerðir, sem miða
að því að nema burt staðbundna
fitusöfnun eða fjarlægja húð-
poka eða fellingar, sem mynd-
ast á feitu fólki og verða oft
meira áberandi með aldrinum,
þegar húðin slaknar, svo og við
megrun. Verður rætt um þess-
ar aðgerðir hér. Hins vegar eru
aðgerðir, sem miða að því að
breyta meltingu fæðunnar,
þannig að fitan nýtist ekki. Að-
gerðir þessar eru enn á tilrauna-
stigi og flestar ekki hættulaus-
ar. Þær geta haft í för með sér
efnaskiptatruflanir, sem verða
varanlegar, og tel ég ekki á
þessu stigi málsins ástæðu til
að ræða þær hér.
Tilhneiging til að safna fitu
getur verið bundin við einstaka
staði á líkamanum, brjóst, læri
o. s. frv., en oftast er það fólk,
sem leitar læknis í þeim tilgangi
að fara fram á, að framkvæmd
sé á því fitueyðandi aðgerð, al-
mennt feitlagið, þótt fitusöfn-
unin kunni að vera meiri á ein-
um stað líkamans en öðrum. Hjá
þessu fólki er skurðaðgerð að-
4 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS