Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1972, Blaðsíða 23

sjálfur, og þar með draga úr
vilja hans til að reyna. Aftur á
móti getur hófleg aðstoð sýnt
honum, hvers hann er megnug-
ur, og hjálpað honum þannig til
að endurheimta sjálfsvirðingu
sína og sjálfstraust. Þannig er
miklu betra að fá lömunarveikri
konu varalit og greiðu, sem hún
getur notað með annarri hendi,
á meðan haldið er á speglinum
fyrir hana, heldur en sjá henni
fyrir hárgreiðslu og snyrtingu,
á meðan hún situr auðum hönd-
um.
Áríðandi er að velja rétt
augnablik til að láta sjúklinginn
byrja ýmsar hreyfingar og at-
hafnir til að hjálpa sér sjálfur.
Lömunarsjúklingi eða liðagigt-
arsjúklingi kann að finnast, að
það að klæða sig sjálfur feli í
sér óyfirstíganlega erfiðleika,
þótt báðir séu tilbúnir að byrja
að mata sig sjálfir. Þess vegna
verður sérhver meðferð að vera
líkamlega og læknisfræðilega
framkvæmanleg og undir eftir-
liti viðkomandi læknis. Aðstoð
þá, sem sjúklingnum er látin í té,
má minnka smátt og smátt, eftir
því sem hæfni og sjálfstraust
hans vex. Þetta krefst oft meiri
sjálfsaga af starfsfólkinu en
sjúklingnum. Það er erfitt að
sjá hann glíma við að klæða sig
úr sloppnum sínum og standast
freistinguna að hjálpa honum,
ekki sízt vegna þess, að það tek-
ur miklu lengri tíma. Aldrei
skyldi bjóða sjúklingi aðstoð,
fyrr en hann hefur reynt sjálf-
ur, og þá aldrei meira en þarf
til að hann geti haldið athöfn-
inni áfram á eigin spýtur. Fái
sjúklingurinn að eiga frum-
kvæðið, uppsker hann ánægjuna
af því að sigrast á viðfangsefn-
inu.
Það gerist oft, meðan á end-
urhæfingu stendur, að sjúkling-
ur og iðjuþjálfari þurfa að
glíma við viðfangsefni, sem
sjúklingur er allsendis ófær um
að leysa af hendi með venjuleg-
um aðferðum. 1 slíkum tilfellum
reynir á hugkvæmni iðjuþjálf-
arans að finna nýja aðferð, eins
og t. d. að steypa yfirhöfn yfir
höfuðið í stað þess að þurfa að
seilast aftur fyrir bak eftir
seinni erminni. Ef verkefnið
reynist of erfitt fyrir sjúkling-
inn, kann að vera nauðsynlegt
að nota sérstök hjálpartæki, sem
annaðhvort fást í verzlunum eða
smíða þarf sérstaklega. Sem
dæmi má nefna, að liðagigtar-
sjúklingur, sem ekki er fær um
að lyfta yfirhöfn sinni og kemst
því ekki í hana hjálparlaust,
kynni að geta það, ef yfirhöfn-
in er hengd á tvo axlakróka í
réttri hæð, t. d. innan á hurð í
klæðaskáp. Einnig gæti það auk-
ið á hæfni hans við að lyfta hlut-
um að nota eins konar spelkur
til að styrkja úlnliðina og gera
honum kleift að nota fingurna
meira. Lömunarsjúklingur, sem
spilar á spil, gæti notað eins
konar hillu undir spilin. Það
mundi bæði örva hann félags-
lega og hlífa honum við þeirri
skapraun að þurfa að leggja
spilin á borðið, þar sem mótspil-
ararnir geta séð þau.
Mikið úrval alls kyns hjálpar-
tækja er fáanlegt, t. d. til notk-
unar í eldhúsum og einnig til að
breyta húsgögnum og gera þau
þægilegri fyrir sjúklinginn, svo
sem framlengingar á stólfætur,
einnig handföng til að grípa í
við baðker eða steypiböð, sem
gefa sjúklingnum aukið öryggi.
Öll slík hjálpartæki skyldi þó
nota í hófi og ekki nema nauð-
syn beri til. Tæki, sem gerir
sjúklingnum kleift að fram-
kvæma verk þegar í stað, kann
að draga úr honum við að þjálfa
hæfni sína til að vinna verkið
hjálparlaust. Aftur á móti eru
tæki, sem krefjast svo mikillar
æfingar, að þau kunna að reyn-
ast óhagkvæm, þegar meta skal
árangurinn annars vegar og
tímann, fyrirhöfnina og sárs-
aukann hins vegar. Hjálpartæki
geta sjaldnast skoðazt sem var-
anleg lausn, en hljóta að miðast
við líkamlega getu sjúklingsins
á hverjum tíma.
Iðjuþjálfarinn getur fylgzt
með sveiflum í getu sjúklings-
ins frá degi til dags og á því
auðvelt með að skrá alhliða
framför eða afturför í heilsu-
fari hans. Slík skýrsla getur
ýmist verið stutt dagbók með
almennum athugasemdum um,
hvað s j úklingurinn aðhaf ðist
hvern dag, eða nákvæm skýrsla
um hæfni hans við að fram-
kvæma ákveðin verk. Slíkt mat
á hæfni sjúklingsins, sem æski-
legt væri að endurtaka að
meðferð lokinni, gefur ekki að-
eins skýra mynd af framförum
hans, en er jafnframt leiðbein-
ing um það, á hvaða sviðum frek-
ari þjálfunar er þörf, áður en
hægt er að útskrifa hann.
I viðleitni okkar til að hjálpa
sjúklingnum til að verða sem ó-
háðastur annarra hjálp er eitt
atriði, sem ekki má gleyma. Við
þekkjum öll þær hættur, sem
eru samfara iangri sjúkralegu,
t. d. blóðrásatruflanir (venous
stasis) eða minnkaða nýrna-
starfsemi (renal shutdown), en
okkur hættir til að gleyma
möguleikanum á sálrænum
truflunum. Þegar sjúklingur er
lagður inn á sjúkrahús, er ekki
lengur ætlazt til, að hann taki
neinar ákvarðanir sjálfur. Hann
þarf ekki lengur að ákveða, hvað
eða hvenær hann á að borða,
hvenær hann á að taka pillurnar
né hvenær hann á að fara í bað.
Hann hneigist ósjálfrátt til vax-
andi viljaleysis og lætur aðra
um að sjá um sig.
Iðjuþjálfun leitast við að
sporna á móti þessari tilhneig-
ingu. Á fyrstu stigum meðferð-
ar verður oft að beita skipunum
við að kenna sjúklingnum nýjar
hreyfingar. En eins fljótt og
auðið er, er sjúklingurinn hvatt-
ur til að muna sjálfur, hvað
Framh. á bls. 36.
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 17