Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.1996, Blaðsíða 11

Elín M. Hallgrímsdóttir
Þegar ástvinur deyr skyndilega
Upplifun aðstandenda á bráðamóttöku
Tímaritsgrein þessi var unnin upp úr lokaverkefni til B.Sc. prófs í hjúkrunarfrœði við Háskólann á
Akureyri vorið 1995. Rannsóknin var gerð íþeim tilgangi að lýsa reynslufólks af því að ástvinur þess
deyr skyndilega á bráðamótttöku. Aðferðafrœði rannsóknarinnar byggist á fyrirbœrafrœði.
Þátttakendur ( rannsókninni voru tvœr konur sem höfðu orðið fyrir þeirri reynslu að eiginmenn þeirra
létust skyndilega á bráðamóttöku. Viðtöl, sem tekin voru upp á segulband, voru notuð sem gögn.
Urvinnsla gagna byggir á þemagreiningu. Reyrtsla þátttakenda endurspeglaðist í eftirfarandi
atriðum: 1) aðdragandi að áfalli, 2) áfallið, 3) kveðjustundin, 4) aðstaða, upplýsingar og
stuðningur á bráðamóttöku, 5) það sem ámœlisvert var íframkomu heilbrigðisstarfsfólks, 6) söknuður
og einmanaleiki, 7) lífið nú.
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa vísbendingu um að heilbrigðisþjónustan sé ekki nœgilega vel í
stakk búin til þess að mœta mikilvœgustu þörfum aðstandenda alvarlega veikra og dauðvona
sjúklinga á bráðamóttöku. Má þar sérstaklega nefna þörf þeirra fyrir fullvissu um meðferð sjúklings
°g sjúkdómshorfur, að fá að vera í návist dauðvona sjúklings og að njóta umhyggju eftir andlát
ástvina.
Elín M. Hallgrímsdóttir lauk
prófi frá Hjúkrunar-skóla
íslands 1975 og prófi í
gjörgæsluhjúkrun 1979 frá
Nýja hjúkrunar-skólanum og
B.Sc. prófi frá Háskólanum á
Akureyri 1995. Hún hefur m.
a. starfað sem deildarstjóri
gjörgæsludeildar Fjórðungs-
sjúkrahúsins á Akureyri
(FSA) og á gjörgæsludeild t
Stavangri í Noregi en starfar
nú á slysadeild FSA.
ótt ég hafi starfað við bráðahjúkrun í um það bil 20 ár álít ég
mig ennþá vanbúna til að styðja aðstandendur sem misst hafa
ástvin sinn skyndilega. Ég tel að starfsfólk slysa- og bráða-
deilda sé almennt ekki nægilega vel undirbúið til að takast á
við óvæntan dauða og skorti m. a. þekkingu á málefnum
tengdum dauðanum. Einnig Finnst mér vera tilhneiging í þá átt
meðal hjúkrunarfræðinga að telja ýmsar aðrar starfsstéttir betur
bl þess fallnar að veita einstaklingum andlegan stuðning og
hjálp.
þar nefna sálfræðinga, geðlækna og presta.
Tilgangur þessarar rannsóknar er að kanna reynslu þeirra
sem misst hafa ástvin sinn skyndilega á bráðamóttöku til þess
að auka þekkingu og skilning starfsfólks heilbrigðisþjónust-
unnar á þörfum og óskum aðstandenda. Mér vitanlega hefur
engin slík rannsókn verið gerð við íslenskar aðstæður. Ég tel að
gera þurfi áætlun um aðstoð við fjölskyldur svo starfsfólk viti
hvernig það á að fara að til að mæta þörfum aðstandenda sem
best. Leske (1992) heldur því fram að árið 2000 muni sjúkra-
hús, þar sem ekki er fjölskylduþjónusta, njóta jafn lítillar
virðingar og þau sjúkrahús sem nú hafa ekki góðar lækninga-
skýrslur.
Hjúkrunarfræðingar eru í góðri aðstöðu til þess að leggja
sút af mörkum til þess að fjölskylduhjúkrun verði tekin inn í
heildarstefnu sjúkrastofnana. Einnig þarf að auka samvinnu
milli allra þeirra sem veita sjúklingum og fjölskyldum þeiiTa
þjónustu svo hægt sé að fá heildaryfirlit yfir þjónustuna og
gæði hennar.
Fjölskylduhjúkrun alvarlega veikra
°9 dauðvona sjúklinga
Þrátt fyrir að alvarlega veikir sjúklingar þjáist af
®argvíslegum sjúkdómum og sjúkdómshorfur séu mismunandi
eiTt viðbrögð fjölskyldna þeirra lfk (McClowry, 1992).
Rannsóknir hafa leitt í ljós að það sem aðstandendur alvarlega
veikra og dauðvona sjúklinga hafa einna mesta þörf fyrir er að:
I) spurningum þeirra sé heiðarlega svarað, fá nákvæma
vitneskju um það sem er að sjúklingnum og hverjar sjúkdóms-
liorfur hans eru; 2) vera fullvissaðir um að sjúklingurinn njóti
bestu fáanlegrar meðferðar; 3) fá að hafa náin samskipti við
sjúklinginn; 4) hafa góða og þægilega aðstöðu nálægt sjúkl-
ingnum; 5) vera sýnd nærgætni; 6) eiga náin samskipti við og fá
stuðning frá fjölskyldu og heilbrigðisstarfsfólki; 7) geta látið
tilfinningar sínar í ljós. (Hampe, 1975; Hickey, 1990; Leske,
1992; Price, Fonester, Murphy og Monaghan, 1991).
Sorgarúi-vinnslu er gjarnan lýst sem ferli og felur það í sér
útrás tilfinningalegrar vanlíðanar sem hvorki er hægt að komast
hjá né flýta. Mismunandi er hve langan tíma það tekur. Það
getur gengið hratt fyrir sig, tekið eitt til tvö ár eða því lýkur
aldrei alveg (Anderson, Bateman, Ingallinera og Woolf, 1991).
Einn þeirra fræðimanna sem mikið hefur skrifað um sorg og
sorgarferli er Kubler-Ross (1978) og lýsir hún fimm stigum sem
syrgjendur fara í gegnum til að sætta sig við fréttir sem eru
ógeðfelldar og óvæntar. Stigin eru: afneitun, reiði,
samningastig, þunglyndi og að vera sáttur. Kubler-Ross bendir
á að ekki sé við því að búast að öll stigin sjáist hjá öllum
syrgjendum.
Andlát í fjölskyldu veldur ávallt stóráfalli hjá þeim sem
eftir lifa. Þessu hefur verið of lítill gaumur gefinn. Vanalega
stendur áfallahjálp aðeins til boða þegar fjöldaslys verða
(Ellison, 1992). Áfallahjálp felur í fyrsta lagi í sér sálræna
skyndihjálp sem byggist á sálrænni og líkamlegri aðhlynningu
þeirra sem orðið liafa fyrir alvarlegum áföllum. í öðru lagi er
tilfinningaleg úrvinnsla (debriefing) sem ætluð er hjálparfólki
og öðrum þeim er tengjast áföllum. Reynslan hefur sýnt að
hjálparfólk geta fengið sömu streituviðbrögð og þeir sem fyrir
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2 . tbl. 72. árg. 1996