Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.1996, Blaðsíða 14

beint. Þessari þörf var alls ekki fullnægt hjá viðmælandanum í
síðara tilfellinu. Hún var því algjörlega óviðbúin þegar læknir
kom og tilkynnli lát eiginmanns hennar þremur tímum eftir
komu þeirra á sjúkrahúsið. Sýnt hefur verið fram á að ef
fjölskyldur eru upplýstar um alvarlegt ástand sjúklings strax
eru þær betur búnar undir fréttir af andláti ef lífgunartilraunir
bera ekki árangur (Wells, 1993).
I báðum tilvikum fengu eiginkonur og fjölskyldur þeirra
ekki tækifæri til að vera hjá hinum sjúka fyrr en hann var
látinn. I niðurstöðum Hampe (1975) kemur fram að fjölskyldur
vilja vera hjá hinum dauðvona og hafa hjá sér einhvern sér til
stuðnings. Þessi þörf kom mjög skýrt fram hjá viðmælend-
unum. Samkvæmt niðurstöðum Miles (1993) skal hvetja
fjölskyldur til að verja eins miklum tíma og þær vilja hjá
látnum ástvinum. Þessari þörf var vel mætt hjá báðum við-
mælendum og fram kom hve mikilvæg stundin á sjúkrahúsinu
með hinum látnu var fjölskyldunum.
1 fræðilegu efni kemur ekkert beinlínis fram um þörf
aðstandenda látinna sjúklinga fyrir aðstöðu. Þó kom fram í
rannsókn Leske (1992) á þörfum 905 aðstandenda alvarlega
veikra sjúklinga að þægileg aðstaða er eitt af þeim fimm
atriðum sem þeir telja mikilvægust. Á deildinni var aðstaða
annarrar fjölskyldunnar góð en hin fjölskyldan hafði enga
aðstöðu fyrir utan herbergið sem hinn látni var í, að vísu
sagðist konan halda að ekkert betra hefði verið að vera annars
staðar.
Aðstandendur dauðvona sjúklinga vilja að hjúkrunar-
fræðingar komi heiðarlega fram, veiti þeim stuðning, hlusti á
þá og sýni nærgætni í samskiptum. Einnig vilja fjölskyldur að
hjúkrunarfræðingar sýni þeim áframhaldandi umhyggju eftir
andlát ástvinar (Hampe, 1975; Waltman og Zimmerman, 1992).
1 hvorugu tilvikinu höfðu hjúkrunarfræðingar sest hjá fjöl-
skyldunum eftir andlát mannanna eða boðist til að vera hjá
þeim og þannig sýnt fjölskyldunum umhyggju eða gefið þeim
tækifæri til að tala um tilfinningar sínar. Konurnar eiga báðar
nokkuð stórar fjölskyldur sem voru með þeim á sjúkrahúsinu
og var það mikill stuðningur fyrir þær og gerðu þær ekki kröfur
um neinn frekari stuðning.
Onnur konan sagði að sér hefði lengi verið þungt fyrir
brjósti og verið eins og dofin eftir fráfall mannsins. Hin konan
sagði að eiginmaðurinn væri alltaf í huga sér. Anderson,
Bateman, Ingallinera og Woolf (1991) sem eru hjúkrunar-
fræðingar á gjörgæsludeild í Richmond í Bandaríkjunum lýsa
skipulagðri aðstoð sem hefur verið á deildinni í þrjú ár, eða frá
1989, við fjölskyldur í allt að eitt ár eftir lát ástvinar.
Aðstandendum eru send kort fljótlega eftir andlát ástvinar og
það er hringt í þá einum, þremur, sex og tólf mánuðum seinna
lil að fylgjast með líðan þeirra og aðstoða þá eftir þörfum.
Ánægja er með þetta fyrirkomulag bæði hjá aðstandendum og
hjúkrunarfræðingum. Viðmælendur töldu aðspurðir að það
hefði verið notalegt og hugulsamt ef starfsmaður sem þær hittu
á deildinni, hefði haft samband við þær nokkm síðar.
Ef heilbrigðisstarfsfólk heíur ekki skilning á reynslu
fjölskyldna af alvarlegum veikindum og hvað þær telja
mikilvægt, heldur það áfram að beina athyglinni að atriðum
sem það sjálft telur mikilvægt (Leske, 1992). I grein Hickey og
Leske (1992) segir að hlutverk fjölskyldna alvarlega veikra
sjúklinga sé að breytast og þær krefjist og vænti þess að fá að
vera meiri þátttakendur í ákvörðunum varðandi ástvini sína. I
rannsókn Johnson og Justin (1988) þar sem kannaðar voru
óskir 325 sjúklinga varðandi ákvarðanir um lífslok, kom fram
að um 92% þeirra treysta fjölskyldu sinni best til að taka
ákvarðanir sem þá varða. Heilbrigðisstarfsfólk hlýtur að telja
þetta athyglisverða niðurstöðu og samkvæmt henni ætti að gera
ráð fyrir frekari þátttöku aðstandenda í meðferð og umönnun
sjúklinga en víða tíðkast.
Alyktanir
Af niðurstöðum rannsóknarinnar og fræðilegum
heimildum dreg ég eftirfarandi ályktanir. Á bráðamóttöku þarf
að vera áætlun um mótttöku og þjónustu við aðstandendur
alvarlega veikra, slasaðra og/eða dauðvona sjúklinga. Þessi
áætlun þarf að vera öllum kunn og allt starfsfólk deildarinnar
þarf að geta farið eftir henni hvenáer sem er, því enginn tími er
lil skipulagningar eftir að aðstandendur og áðurnefndir
sjúklingar koma á bráðamóttöku.
Fjölskyldur þurfa að hafa góða aðstöðu eins nálægt
aðstandanda sínum og hægt er, svo sem þægileg sæti, síma,
snyrtingu og að geta fengið að borða. Hjúkmnarfræðingur, sem
tekur á móti fjölskyldu alvarlega veiks sjúklings, þarf að vera
með henni allan tímann á bráðamóttöku, eins og fram kemur m.
a. hjá Wells (1993). Gera þarf ráð fyrir nærveru aðstandanda
við endurlífgun sjúklings ef fjölskyldur óska þess. Að sögn
Hanson og Strawser (1992) er þetta víða viðurkennt og
framkvæmt.
Upplýsingar til fjölskyldu þurfa að vera skýrar og ekkert
dregið undan um ástand sjúklings (Wells, 1993). Hjúkrunar-
fræðingar þurfa að hafa gott vald á sálrænni skyndihjálp og
samskiptatækni, um það skrifa m. a. Sund (1987) og Eastham
(1990). Gott getur verið að hafa til staðar skriflegar upplýsingar
um t. d. jarðarfararþjónustu, stuðningsaðila, sorg og eðlileg
sorgarviðbrögð (Wells, 1993).
Skipuleggja þarf áframhaldandi stuðning við fjölskyldur
eftir að heim er konúð sem miðast að þörfum hennar. I öllum
tilfellum ætti viðkomandi hjúkmnarfræðingur að hafa samband
við fjölskyldu nokkm eftir andlát ástvinar. Einnig þurfa
hjúkrunarfræðingar að geta leitað til einhvers sér til stuðnings,
það eru forsendur þess að geta stutt aðra (Miles, 1993). Þurfi
fjölskyldur á meiri stuðningi að halda en hjúkrunarfræðingur
getur veitt þarf að vera hægt að veita slíkan stuðning.
Gera þarf ákveðnar kröfur til hjúkmnarfræðinga um
samskipti við aðstandendur dauðvona og látinna sjúklinga. En
samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar, og samkvæmt
niðurstöðum ýmissa rannsókna og skrifum sérfræðinga á þessu
sviði, hafa hjúkrunarfræðingar ekki haft það fmmkvæði í
samskiptum sínum við aðstandendur sem þörf er á. Wiseman
(1992) efast um að hjúkrunarfræðingar séu þjálfaðir til að sinna
öðru en líkamlegum þörfum fólks.
Fjölskyldur vilja ekki lengur sitja aðgerðalausar inni á
biðstofum sjúkradeilda heldurfá tækifæri til að taka þátt í
ákvörðunum sem varða ástvini þeirra. Hjúkmnarfræðingar geta
verið leiðandi í stefnumótun fjölskyldumiðaðrar þjónustu, til
hagsbóla fyrir þjóðfélagið í heild (Hiekey og Leske, 1992).
Frekari rannsókna er þörf á reynslu fólks af margs konar
áföllum við ólíkar aðstæður. Einstaklingar upplifa áföll með
ólíkum hætti. Aldur, fyni reynsla og mismunandi aðlögunar-
eiginleikar fólks við streituvaldandi aðstæður em þættir sem
eru líklegir til að hafa áhrif á viðbrögð við áföllum. Frekari
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. tbl. 72. árg. 1996