Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Qupperneq 7

INGIBJÖRG ÞÓRHALLSDÓTTIR
Ingihjörg Þórliallsdóttir lauk Krnnaranámi frá Kl 1973, II.S. prófi frá námsbraut í hjádirunarfræói rið III 1930. M.S. próji í heil-
brigðisfrwðslu J'rá háskóilauuin í lowa í Bunduríkjununi 1933 og stunduði nám í spítulastjóirnun við suntu slíóilu 1939. Ingibjörg
stundar ná náun í ..hrultli serrices rrseurch" í Sríþjóð, cr lektor rið bcilbrigðisdcild II l og hjákrunarfruinkræmdastjóri á Slllx.
Forvamir og viðbrögð við ofbeldi á
heilbrigðis- og meðferðarstofnimum
Starfsfólk heilbrigðisþjónustunnar leitar í vaxandi mœli til sinna stéttarfélaga vegna ofbeldis sem það
verður fyrir í vinnunni af hálfu skjólstœðinga sinna. Hér er œtlunin að gera grein fyrir niðurstöðum
athugunar sem var gerð fyrir Félag íslenskra hjúkrunarfrœðinga, Starfsmannafélagið Sókn og Starfs-
mannafélag ríkisstofnana, á forvörnum og viðbrögðum við ofbeldi gagnvart starfsfólki heilbrigðis- og
meðferðarstofnana. Rœtt var við rúmlega þrjátíu starfsmenn og stjórnendur, ýmist einn eða fleiri í hóp.
Viðtölin voru tekin upp á segulband til að auðvelda úrvinnslu. Spurt var um stefnu, öryggisreglur, for-
varnir, viðbrögð, skráningarreglur og viðbrögð gagnvart ofbeldi á sjúkrahúsunum í Reykjavík, í heilsu-
gœslu, á hjúkrunarheimilum, meðferðarstofnun fyrir fatlaða og í fangelsum. Einnig var upplýsinga aflað
hjá Vinnueftirliti ríkisins. Deildir og stofnanir voru valdar í samráði við stéttarfélögin. Þœr voru valdar
þannig að œtla mœtti að þœr gœtu verið fulltrúar fyrir hliðstœðar deildir á landinu öllu.
Ofbeldi á heilbrigðis- og meðferðarstofnuiuun
Ofbeldi gagnvart starf'sl’ólki heilbrigðis- og meðferðarstofn-
ana á Islandi er síður en svo óþekkt en hefur fram að
þessu verið álitið hluti af starfínu og htt verið til umræðu.
Croker og Cummings (1995) telja að tilhneiging til
að gera lítið úr eða afneita ofbeldi á heilbrigðisstofn-
unum sé sambærileg við það þegar tilveru heimilisof-
beldis var afneitað, sá vettvangur ofbeldis, þ.e. lieim-
ilisofbeldi, og ofbeldi götunnar hefur hins vegar verið
til umfjöllunar hér á landi í vaxandi mæli.
Þolendur og gerendur ofljeldis verða oft skjól-
stæðingar heilbrigðis- og meðferðarstofnana og færist
vettvangur ofljeldisins þá stundum inn fyrir veggi
þeirra. Starfsfólk þessara stofnana er jtjálfað í að
meðhöndla bráð- og/eða langveika sjúklinga en hef’ur
oft fá úrræði til að bregðast við tímafrekum og krefj-
andi aðstæðum vegna hótana og árásargirni.
I könnunum á tíðni ofbeldis á stofnunum er ýmist
skoðuð skráning ofbeldis eða tíðni þess með Jtví að
spyrja starfsfólk hversu oft |>aö hefur orðið fyrir
ofl)eldi af hálfu skjólstæðinga sinna. Samanburður á
niðurstöðum kannana af Jiessum toga gefur til kynna
að skráningu á tíðni ofbeldis sé ábótavant (Rosen-
thal, Edwards og Ackerman, 1992) og er talið að ein-
ungis u.þ.b. 20% tilfella séu skráð (Hansen, 1994;
Druminond, Sparr og Gordon, 1989). Astæður fyrir
J>essu eru m.a. taldar að starfsfólk heilbrigðis- og
meðferðarstofnana telji oflieldið vera hluta af starf-
inu og að reglur skorti um hvernig skráningu skuli
háttað (Fiesta, 1996). Fjöldi skráðra tilfella hefur J>ó
aukist, t.d. á slysadeildum, og eru hjúkrunarfræð-
ingar og læknar í mestri liættu að verða fyrir ofbeldi
l>ar (Cembrowicz og Sheperd, 1992).
Líkur á að verða fyrir oíbeldi í starfi á heil-
brigðisstofnunum eru breytilegar eftir starfsemi.
Helst er að vamta ofbeldis gagnvart starfsfólki á
slysadeildum J>ar sem u.J>.b. helmingur ofbeldis
innan veggja sjúkrahúsa á sé stað (Fiesta, 1996).
Whitley, Jacobson og Gawrys (1996) greina frá
niðurstöðum könnunar International Association for
Hospital Safety and Security sem benda til Jtess að
49% af árásum á starfsfólk heilbrigðisstofnana hafi
átt sér stað á slysadeildum/bráðamóttöku, 23% á
geðdeildum og 28% á öðrum deildum.
Ef borin er saman starfstengd áhætta vegna slysa
og ofbeldis í nokkrum starfsgreinum í Bandaríkjun-
um kemur í ljós, að áverkar vegna ofbeldis á starfs-
fólki við hjúkrun eru hlutfallslega fleiri en hlutfall
vinnuslysa í áhættusömum starfsgreinum í iðnaði,
s.s. skógarhöggi, verksmiðjuvinnu og byggingavinnu
(Love og Hunter, 1996). í Svíjtjóð voru 31% starfs-
tengdra ofl>eldisáverka árin 1990-1991 tilkynnt af
starfsfólki í heilbrigðisþjónustu en þar starfa 14%
heildarmannafla í sænsku atvinnulífi (Toomingas og
Nordin, 1995).
I könnun, sem var gerð á slysadeild við sjúkrahús
í Hvidpvre 1988, kom fram að helmingur starfsfólks,
sem hafði orðið fyrir ofbeldi í vinnunni, fann fyrir
hræðslu í starfi annað slagið, en liins vegar er ákaf-
lega sjaldgæft að starfsfólk lögsæki sjúklinga vegna
árása og áverka (Hansen, 1994). Lanza (1988) og
Bonnesen (1995) telja upp margs konar tilfinningaleg
viðbrögð og breytta hegðun í kjölfar árásar, s.s.
reiði, undrun, hræðslu, J>unglyndi, missi trausts og
afneitun, og afleiðingar á vinnu starfsmanns birtast
meðal annars í auknum fjarvistum.
TÍMARIT HIÚKRUNARFRÆÐINGA 2.TBL. 73.ÁRG. 1997
71