Morgunblaðið - 10.06.2017, Blaðsíða 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2017
Mikið hefur farið fyr-
ir komu Costco í fjöl-
miðlum og á samfélags-
miðlum frá því
fyrirtækið opnaði á Ís-
landi.
Lítið er í umræðunni
hvernig smásala og um-
hverfi fyrirtækja fram
að þeim tímapunkti hef-
ur þróast. Ekki bara á
Íslandi heldur einnig í
öðrum heimsálfum og þá sérstaklega
í Evrópu. Stóra breytingin er mikil
aukning í netverslun og heimurinn er
nánast eitt markaðssvæði. Fyrir-
tækin geta ekki varið sín umráða-
svæði í skjóli samninga við birgja eða
framleiðendur. Þessi þróun byrjaði
ekki með tilkomu Costco á íslenskan
markað heldur hefur hún átt sér stað
síðastliðinn áratug og lengur. Stór
breyting varð þegar íslenskum neyt-
endum gafst kostur á að panta vörur
af erlendum smásölurisum sem opn-
uðu fyrir sendingar til Íslands, og í
krafti stærðar sinnar buðu sending-
arkostnað ýmist frítt eða gegn gjaldi
sem innifalið er í verði eða á kjörum
sem ekki höfðu boðist áður.
Erlendis hafa litlar sérverslanir átt
undir högg að sækja vegna sama um-
hverfis og verslanir hér heima. Neyt-
andi fer í verslun og fær kynningu á
vöru, skoðar stærð og liti og fær sér-
hæfða þjónustu og ráðgjöf um hvað
skal kaupa. Viðskiptavinurinn þakkar
fyrir sig og ætlar að hugsa málið en
fer heim og pantar vöruna af netinu
sem hann fær heim að dyrum fyrir
lægra verð en hann annars hefði
greitt í viðkomandi verslun.
Af hverju er verðið lægra á netinu?
Ein skýringin er að þegar verslað er
við netverslun þarftu að vita hvað þú
ert að kaupa þar sem þjónustustigið
er nær eingöngu bundið við að taka
við pöntun, greiðslu og senda. Lager-
hald getur verið hvar sem er í heim-
inum og ekki bundið við dýrt versl-
unarhúsnæði. Einstaklingur getur
pantað fimm hluti í einni pöntun og
vörurnar sendar frá jafnmörgum
stöðum.
Verslun er staðbundin en aðgang-
ur að snjallsíma er
markaðssvæði netsins.
Kraftur stærðarinnar,
lítillar yfirbyggingar og
þjónustustigs ræður
svo miklu um endanlegt
smásöluverð.
Eru allar verslanir á
Íslandi að okra?
Fyrirtæki hafa orðið
uppvís að grímulausu
okri á neytendum. En
það á ekki við um þau
öll. Samkeppnin hefur
verið til staðar. Ekki bara á milli
verslana hér heima heldur við er-
lenda netverslun sem ég gæti trúað
að sé komin með vel yfir 15% af
markaðshlutdeild í þeim geira sem ég
starfaði við og hefur aukist jafnt og
þétt.
Við kappkostuðum í öllum okkar
innkaupaferlum og verðlagningu að
bera okkur saman við smásöluverð á
netinu. Þetta gerðist ekki með tilkomu
Costco heldur er þetta þróun sem hef-
ur átt sér stað yfir langan tíma bæði
hér heima og erlendis. Við vissum þó
að stærri markaðssvæði voru á mun
betri innkaupsverðum en við vorum að
fá frá okkar helstu birgjum.
Dæmi um vörur sem okkur buðust
til endursölu frá framleiðanda: Verðin
sem okkur buðust til endursölu voru
ýmist á pari eða hærri en þau sem við-
skiptavinum okkar buðust af vinsæl-
um afsláttarsíðum netsins. Okkur
stóð til boða að vinna frítt fyrir einn
stærsta framleiðandann, vera „okr-
arar“eða vísa okkar viðskiptavinum á
netsíðurnar, sem við gerðum, og þar
af leiðandi varð aðgangur neytandans
að þessum vörum ekki til staðar nema
í gegnum netið. Algengt er að erlend-
ar netsíður og stórfyrirtæki selji
vörur, sem eru áberandi í saman-
burði, á kostnaðarverði sem er lægra
en býðst smærri birgjum til að laða
kaupendur að öðrum vörum sem bera
hærri álagningu.
Ein af stóru breytingunum sem
eiga sér stað í smásöluverslun er að
erlendir framleiðendur eru í auknum
mæli farnir að selja sína framleiðslu
beint til neytenda eða í gegnum net-
verslunarrisa sem keyra á tilboðum
og afsláttum frá áður leiðbeinandi út-
söluverðum og þannig sniðganga um-
boðs- eða dreifingaraðila og hinn end-
anlega smásala.
Þetta hefur til dæmis gjörbreytt
stöðu framleiðenda sem áttu undir
högg að sækja en geta nú boðið mun
betri verð með mun betri framlegð á
mun stærri markaði netsins. Stóru
fyrirtækin sem eru með rótgróin um-
boðs- og dreifingaraðilakerfi eru orðin
eins og hálfgerðar risaeðlur á gjör-
breyttum markaði og eiga erfitt með
að aðlaga sig breyttum aðstæðum.
Dæmi eru um að stórar verslunar-
keðjur hafi dregið verulega úr opnun
nýrra verslana eða hreinlega fækkað
þeim. Smærri verslanir og smásölu-
fyrirtæki erlendis hafa í stórum stíl
hætt eða farið í þrot. Aukning hefur
hinsvegar verið í minni verslun með
vörur og hönnun sem ekki eru fáan-
legar á stórmarkaði netsins eða eru
fjöldaframleiddar.
Þessi þróun og miklu breytingar
skilja eftir margar spurningar og
áskoranir. Hvernig mun smásölu-
verslun framtíðarinnar verða?
Hvernig mun hún þróast næstu árin
og hvernig mun markaðurinn bregð-
ast við? Erlendis er farið að þjálfa
starfsfólk sérstaklega í að sinna af-
greiðslu pantana í gegnum netsíður
sem eru opnar allan sólarhringinn og
stéttarfélög farin að gefa þessari þró-
un meiri gaum.
Það er því ljóst að mikilla breyt-
inga er að vænta á þessum markaði
hér heima og erlendis. Framleið-
endur, heildsalar og smásalar standa
frami fyrir miklum áskorunum sem
áhugavert verður að fylgjast með.
Þróun sem byrjaði ekki með komu
Costco til Íslands heldur hefur staðið
yfir síðatliðinn áratug eða svo.
Blikur í smásölu
Eftir Ragnar Þór
Ingólfsson »Fyrirtæki hafa orðið
uppvís að grímulausu
okri. En það á ekki við
um þau öll. Umhverfi
smásöluverslunar hefur
tekið miklum breyt-
ingum undanfarin ár.
Ragnar Þór Ingólfsson
Höfundur er formaður VR.
Ofhleðsla skipa og
báta hefur lengi verið
vandamál á Íslandi. Frá
fyrri árum muna menn
eftir drekkhlöðnum,
frekar smáum síldar-
bátum sem svo til ein-
göngu héldust á floti
vegna stýrishússins.
Síðan komu loðnu-
vertíðir og áfram voru
skipin hlaðin þannig að
stýrishúsið eitt stóð upp úr sjónum.
Þetta fyrirbrigði vakti athygli víða
um heim og umræðan um ofhleðslu
skipa varð margoft á dagskrá Alþjóða
siglingamálastofnunarinnar (IMO)
frá byrjun sjöunda áratugarins. Með
komu nýrra og betri skipa ásamt
vinnslu aflans um borð með hugarfari
gæða og verðmætasköpunar hvarf
þetta vandamál svo til úr sögunni
hvað stærri fiskiskip varðar.
Í dag er það aftur á móti ofhleðsla
minni báta sem veldur áhyggjum.
Rannsóknarnefnd samgönguslysa
hefur í mörgum slysaskýrslum sínum
bent á þennan vanda og komið með
tillögur í öryggisátt ásamt sérstökum
ábendingum til Samgöngustofu til úr-
vinnslu, en stofnuninni ber sam-
kvæmt lögum að taka tilhlýðilegt tillit
til tillagna nefndarinnar og hrinda
þeim í framkvæmd ef við á.
Átaksverkefni og
aukin þekking
Samgöngustofa og verkefnisstjórn
áætlunar um öryggi sjófarenda hafa í
framhaldinu farið af stað með átaks-
verkefni með fræðslu
og auglýsingum í blöð-
um. Þar er sérstaklega
varað við ofhleðslu báta
og bent á að ofhleðslan
sé grafalvarlegt mál og
hafi í mörgum tilfellum
orðið til þess að bátar
hafa sokkið og mann-
tjón hlotist af.
Til að koma í veg fyrir
ofhleðslu skipanna
þurfa skipstjórnarmenn
þeirra að þekkja leyfi-
lega hleðslu skipsins
sem þeir stýra. Leyfileg hleðsla skips-
ins er samkvæmt reglum takmörkuð
við heimilað fríborð sem ákveðið er út
frá stöðugleika skipsins. Hvað varðar
opna báta skal fríborðið vera minnst
0,5 m og hvað varðar þilfarsbáta 0,2
m. Út frá þessu er leyfileg hleðsla
reiknuð og á útgerðarmanni og skip-
stjóra skips að vera kunnugt um
hana. Óheimilt er að hlaða skip um-
fram þá leyfilegu hleðslu sem fram
kemur í stöðugleikagögnum bátsins.
Allar þessar upplýsingar má finna í
stöðugleikagögnunum.
Til þess að taka enn betur á þess-
um vanda telur Samgöngustofa nauð-
synlegt að sett verði í reglur að eig-
endur smábáta setji plötu á áberandi
stað á hvora hlið stýrishússins með
greinilegri og vel læsilegri áletrun
þar sem leyfileg hleðsla bátsins er
skráð. Einnig að hámarkshleðsla
bátsins komi fram á haffærisskírteini
hans. Löggjafinn þarf að mæla fyrir
um aðgerðir og viðurlög sem beitt
verði ef hleðsla báts er meiri en leyfi-
legt er. Fari aflinn fram úr leyfilegri
hleðslu þarf löggjafinn að ákveða til
hvaða aðgerða skuli grípa til að
stemma stigu við ofhleðslu báta.
Samvinna sjómanna og Sam-
göngustofu er mikilvæg
Nauðsynlegt er að skoðunaraðilar,
jafnt Samgöngustofa sem faggiltar
skoðunarstofur, geri sérstaka úttekt
á því hvort stöðugleikagögn bátsins
sýni með skýrum hætti hver leyfileg
hámarkshleðsla skipsins er og að frí-
borðsmerki séu til staðar og þeim við
haldið.
Það er kappsmál Samgöngustofu
að þessi mál fari í réttan og eðlilegan
farveg. Það er áskorun til eigenda og
skipstjórnarmanna báta að menn
virði ákvæðin um hámarkshleðslu og
láti öryggi skips og áhafnar ganga
fyrir þeirri tilhneigingu að hlaða bát-
inn endalaust. Að öðrum kosti verður
nauðsynlegt að ofhleðsla skips verði
gerð refsiverð þannig að um fjár-
sektir verði að ræða eða jafnvel enn
harðari refsingar.
Ofhleðsla felur í sér hættu á því að
illa fari. Í versta tilfelli týnir áhöfnin
lífi og eignatjón verður algert. Þá er
til lítils róið og til lítils aflað og ættu
skipstjórnarmenn ávallt að hafa þetta
hugfast.
Í strandveiðum er ofhleðslan ekki
vandamál því þar mega bátar ekki
veiða meira en um 700 kg á dag til að
koma með í land. Og menn standa við
það.
Ofhleðsla skipa og báta
Eftir Jón
Bernódusson
» Ofhleðsla minni báta
veldur áhyggjum.
Jón Bernódusson
Höfundur er fagstjóri rannsóknar, þró-
unar og greiningar hjá Samgöngustofu.
Nýkomin í einkasölu einstök 179 fm lúxus íbúð á 15. hæð í vestur á besta stað
í Skuggahverfinu. Stórbrotið útsýni nær allan hringinn. Íbúðin er afar glæsileg á
allan hátt, hönnuð af Rut Káradóttur innanhúsarkitekt. Gólfsíðir gluggar, vandaðar
sérsmíðaðar innréttingar, hjónasvíta með fataherbergi og sér baði,
rúmgóðar suðvestur útsýnissvalir með svalalokun, stæði í bílageymslu,
tvær lyftur í stigahúsinu, húsvörður og fl. Einstök eign í algerum sérflokki.
Síðumúli 27, Reykjavík – Sími: 588 4477
Vatnsstígur - 101 Reykjavík
Allar nánari upplýsingar veitir
Ingólfur Gissurarson,
löggiltur Fasteignasali
S:896 5222
ingolfur@valholl.is
Stórglæsileg
útsýnisíbúð
á 15. hæð
Nú, þegar hag-
vöxtur er miklu meiri
á Íslandi en í hinum
Norðurlandaríkjunum
og staða ríkissjóðs
hefur batnað veru-
lega; góðæri í landinu,
er tímabært að út-
rýma barnafátækt á
Íslandi og bæta kjör
þeirra verst stöddu
meðal aldraðra og ör-
yrkja svo mikið, að þeir geti ekki
aðeins framfleytt sér heldur lifað
mannsæmandi lífi. Það búa 6.000
börn við fátækt hér í dag. Það er til
skammar fyrir velferðarríkið okk-
ar. Ísland verður strax að þvo þenn-
an blett af landinu. Sama er að
segja um verstu kjör aldraðra og
öryrkja, þ.e. þeirra, sem einungis
hafa tekjur frá almannatrygg-
ingum; hafa engan lífeyrissjóð og
engar aðrar tekjur. Þeir komast
ekki af á þeirri hungurlús, sem
stjórnvöld skammta þeim. Þeir geta
ekki leyst út lyfin sín og stundum
eiga þeir ekki fyrir mat síðustu
daga mánaðarins. Þegar ástandið
er svona skammarlega slæmt í ríku
landi sem Íslandi hefur það enga
þýðingu að guma af miklum hag-
vexti. Hann skiptir engu máli á
meðan barnafátæktinni er ekki út-
rýmt og kjör aldraðra og öryrkja
ekki stórbætt.
Endurskoðun almannatrygg-
inga misheppnaðist
Aðgerð fyrrverandi ríkisstjórnar
til þess að lagfæra almannatrygg-
ingar um síðustu áramót og bæta
kjör lífeyrisþega misheppnaðist al-
gerlega. Lagafrumvarpið var lagt
fram með engri kjarabót fyrir þá
aldraða og öryrkja, sem eingöngu
höfðu tekjur frá almannatrygg-
ingum! Með miklum mótmælaað-
gerðum Félags eldri borgara í
Reykjavík tókst að knýja fram ör-
litlar kjarabætur fyrir þá verst
stöddu. En stjórnvöld-
um tókst að ná því nær
öllu til baka með aukn-
um skerðingum húsa-
leigubóta; áður var
einnig búið að draga
verulega úr vaxtabót-
um. Þeir, sem leigðu
húsnæði, fengu því
minni húsaleigubætur
en áður og þeir sem
áttu húsnæði fengu
minni vaxtabætur.
Þannig náði ríkisvaldið
nær allri „kjarabótinni“ til baka!
400 þúsund fyrir
skatt er lágmark
Hvað hafa þeir verst stöddu með-
al aldraðra mikinn lífeyri í dag?
Eftir hungurlúsina sem þeir fengu
um síðustu áramót hafa þeir, sem
eru í hjónabandi eða sambúð, 197
þúsund kr. á mánuði eftir skatt.
(Þetta er ekki prentvilla). Það er
ótrúlegt að fyrrverandi ríkisstjórn
skyldi skammta öldruðum þessa
hungurlús um síðustu áramót eftir
10 ára undirbúning nýrra laga um
almannatryggingar. Einhleypir
hafa örlítið hærra, eða 230 þúsund á
mánuði eftir skatt. Það er engin leið
að lifa af þessu. Hvað þurfa eldri
borgarar mikið sér til framfærslu?
Að mínu mati er lágmark 400 þús-
und á mánuði fyrir skatt eða 305
þúsund á mánuði eftir skatt. Það
kemst enginn af með minna í dag.
Útrýma á barna-
fátækt og stórbæta
kjör aldraðra
Eftir Björgvin
Guðmundsson
Björgvin Guðmundsson
» Það hefur enga þýð-
ingu að guma af
miklum hagvexti. Hann
skiptir engu máli á með-
an barnafátæktinni er
ekki útrýmt og kjör
aldraðra og öryrkja ekki
stórbætt.
Höfundur er fyrrverandi borgar-
fulltrúi.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS