Læknablaðið - 01.01.2017, Síða 35

LÆKNAblaðið 2017/103 35
Við megum búast við því að fá hingað
aðra klóna sem þegar hafa myndað ónæmi
og þá skiptir miklu máli hvernig tekið er
á móti þeim. Lyfjagjöfin verður að vera
markviss og mikilvægt að velja réttu lyfin
og réttu skammtana svo klónarnir nái síð-
ur útbreiðslu.
Við getum því ekki slakað á klónni
og búist við því að þetta sé sé afstaðið
því alltaf birtast nýjar hjúpgerðir og þær
hætta aldrei að þróast og aðlagast breytt-
um aðstæðum. Það er vissulega verið að
leita að bóluefni sem virkar á prótein í
pneumókokkum og ætti þá að ráða við
þá án tillits til hjúpgerðar en það er ekki
komið fram ennþá og þangað til verðum
við að vera stöðugt á varðbergi. Þetta er
spennandi að mínu mati en það er ýmis-
legt að gerast með aðrar bakteríur líka sem
vekur ugg. Gramneikvæðar bakteríur eru
að læra að bregðast við lyfjum og mynda
ónæmi gegn öflugustu lyfjunum og MÓSA
og VRE eru bakteríur sem ástæða er til
að hafa áhyggjur af. Það verður æ stærri
þáttur í starfi sýklafræðideildar Landspít-
ala að gera leit að þessum bakteríum og
bregðast við þegar sýkingar uppgötvast.
Þá þarf að einangra sjúklinga og jafnvel
loka deildum til að sótthreinsa þær. Á
Norðurlöndunum er enn brugðist hart við
slíkum sýkingum en annars staðar, eins
og til dæmis í Suður-Evrópu og Asíu, er
heilbrigðiskerfið hreinlega búið að gefast
upp fyrir þessu. Þar er ónæmið svo hátt að
baráttan er hreinlega töpuð. Þetta er mikið
áhyggjuefni. Heimurinn er orðinn svo lítill
hvað samgöngur varðar að ónæmi af öllu
tagi breiðist miklu hraðar út en áður var
og það er einnig orðið miklu algengara
í samfélaginu að mun fleiri gangi með
ónæmar bakteríur sem kannski kemur
ekki ljós fyrr en veikindi eða sýking kem-
ur upp.“
Martha Ásdís segir mikilvægt að gera
sér grein fyrir að víða erlendis eru þessar
bakteríur orðinn hluti af daglegu umhverfi
fólks.
„Það er sjálfsögð varúðarráðstöfun ef
fólk er á ferðinni erlendis að borða ekki
mat nema þar sem treysta má hreinlæti.
Á hinn bóginn hafa bólusetningar erlend-
is einnig áhrif hérlendis því við vorum
farin sjá minnkun ágengustu hjúpgerða
pneumókokka áður en bólusetningarnar
hófust. Þannig að áhrifin á okkur eru bæði
jákvæð og neikvæð og gott að hafa í huga
að heimurinn er ein heild í dag og ekkert
til sem heitir landfræðileg einangrun leng-
ur í þessum efnum.“
Námið að þróast og kröfur að aukast
Lífeindafræði er grein sem að sögn
Mörthu Ásdísar hefur verið í hraðri þróun
enda mikilvægt að bregðast við breyttu
umhverfi og kröfum innan lífvísindanna.
„Það er mikil þróun innan lífeinda-
fræðinnar og skipulag námsins tekur
mið af því. Við leggjum þetta þannig upp
að lífeindafræðingar sem útskrifast frá
HÍ í dag eigi að vera hæfir til að vinna á
öllum gerðum rannsóknarstofa. Bæði í
vísindum og þjónusturannsóknum sem
taka til margra mismunandi greina innan
lífeindafræðinnar. Þróunin hefur verið sú
að aðferðafræði sem áður var einskorðuð
við einstakar greinar og rannsóknir nýt-
ist í dag á mun breiðari hátt þannig að
lífeindafræðingar eigi að vera vel í stakk
búnir til að taka að sér ábyrgðarmikil
störf í heilbrigðis- og lífvísindageiran-
um. Kröfurnar sem atvinnulífið gerir til
lífeindafræðinga eru aðrar og mun meiri
en áður var og við erum að svara því. Í
dag vantar fjölmarga lífeindafræðinga á
rannsóknarstofur Landspítala og víðar en
stéttin er að eldast nokkuð hratt. Endur-
nýjunin mætti sannarlega vera meiri en
við erum í nokkuð skrýtinni stöðu hér í
Háskólanum. Við erum með mjög stóran
hóp nemenda á fyrsta ári sem stafar af því
að margir sem ekki hafa komist í gegnum
inntökuprófið í læknisfræði velja að taka
fyrsta árið í lífeindafræðinni og gera svo
aðra tilraun við inntökupróf læknadeild-
ar. Þetta virðist skila þessum nemendum
árangri en við kappkostum að veita þeim
sem öðrum góða þjónustu. Þetta hefur
síðan leitt til þess að nemendum okkar
á seinni árunum er að fjölga því fleiri
kynnast greininni með þessum hætti og
er skemmst frá því að segja að nær allt eru
þetta konur. Hið sama er upp á teningnum
á Norðurlöndunum en hins vegar ef litið
er til enskumælandi landa, Bretlands og
Bandaríkjanna og einnig Asíulanda, eru
karlar í meirihluta. Við höfum einnig séð
skýra fylgni á milli umræðu í samfélaginu
og aðsóknar að námi í faginu. Árlega út-
skrifast 10-15 lífeindafræðingar frá HÍ og
atvinnuhorfur eru mjög góðar í þessari
starfsgrein.“
„Við megum búast við því að fá hingað aðra klóna sem þegar hafa myndað ónæmi og þá skiptir miklu máli hvernig tekið er á móti þeim. Lyfjagjöfin verður að vera markviss og mikil-
vægt að velja réttu lyfin og réttu skammtana svo klónarnir nái síður útbreiðslu,“ segir Martha Ásdís Hjálmarsdóttir sem nýverið varði doktorsritgerð í lífeindafræði.