Morgunblaðið - 15.03.2018, Qupperneq 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARS 2018
sjúkraliðum og fleirum hefur skap-
ast vel samhæft teymi sem er for-
senda góðs árangurs. Námslæknar
og læknanemar sem hyggjast leggja
fyrir sig skurðlækningar fá nú tæki-
færi til að kynnast þjarkatækninni
snemma á námsferlinum.
Fínvinnan varð auðveldari
Skurðaðgerð með aðgerðaþjarka
er í eðli sínu kviðsjáraðgerð. Kvið-
urinn er blásinn upp til að skapa oln-
bogarými fyrir verkfærin sem fara
inn í kviðarholið. Á þjarkanum eru
fjórir armar og ýmis viðeigandi bún-
aður settur á hvern þeirra eftir því
hver aðgerðin er. Þjarkanum er
stýrt af skurðlækni og eru armar
hans líkt og framlenging af fingrum
hans. Þjarkinn er búinn þrívíddar-
myndavél. Skurðlæknirinn horfir
með augum þjarkans á aðgerðar-
svæðið. Hann getur skalað bæði
sjónsviðið og hreyfingar tækisins,
þ.e. þysjað inn og séð skurðsvæðið
með stækkun og stillt hreyfingar ar-
manna. Eiríkur segir að fínvinnan
verði þannig tryggari en með eldri
tækni.
„Við fylgjum fordæmi annarra
sem hafa tekið þessa tækni í notkun
í samanburðarlöndum okkar. Rafn
Hilmarsson og fleiri læknar hafa
fengið þjálfun á svona tæki erlendis
og snúið aftur heim. Þeir eru liðsbót
og mikill kostur að að þeir geti notað
tæki sem þeir hafa lært að nota.
Tækið verður aldrei betra en sá sem
stýrir því,“ sagði Eiríkur.
Af aðgerðunum 475 voru 332
gerðar vegna þvagfærasjúkdóma.
Algengast var brottnám á blöðru-
hálskirtli vegna staðbundins krabba-
meins eða 189 aðgerðir. Rafn segir
að einnig hafi verið gerðar talsvert
margar aðgerðir vegna krabbameins
í nýra, brottnám á nýrum og hluta-
brottnám á nýrum. Auk þess að-
gerðir vegna krabbameins í þvag-
blöðru og aðrar tengdar
krabbameinsaðgerðir. Þá hefur
kvennadeildin gert yfir 100 aðgerðir,
aðallega vegna krabbameins í legi og
eggjastokkum. Fleiri sérgreinar
hafa einnig nýtt aðgerðaþjarkann og
hafa tíu skurðlæknar gert aðgerðir
með honum á LSH.
„Það hefur tekist vel og áfallalaust
að innleiða þessa tækni hér á spít-
alanum,“ segir Rafn. Hann segir
þjarkann hafa þann kost að vera
aldrei skjálfhentur. Þá sé það mikill
kostur að geta skalað fínhreyfing-
arnar og unnið mikla nákvæmnis-
vinnu í mikilli stækkun. Tæknin geri
kleift að gera nákvæmari hreyfingar
en mannshendinni er unnt óstuddri.
Það kemur m.a. að gagni þegar þarf
að sauma fínlega.
Samanburðarrannsóknin
Hilda Hrönn Guðmundsdóttir
læknanemi gerði samanburðar-
rannsókn á tveimur 80 sjúklinga
hópum. Annar hópurinn gekkst und-
ir opna aðgerð vegna brottnáms
blöðruhálskirtils síðustu tvö árin
sem þær voru gerðar. Hinir 80 sjúk-
lingarnir gengust undir aðgerð með
aðstoð þjarka. Niðurstöðuna má sjá í
meðfylgjandi skýringarmynd.
Þar er m.a. sýnt miðgildi blæðinga
í opinni aðgerð og aðgerð með
þjarka. Til fróðleiks má geta þess að
í opnu aðgerðunum var blæðingin á
bilinu 100 ml til 2.400 ml en í þjarka-
aðgerðum 50 til 300 ml. Aðgerða-
tíminn lengdist ekki þrátt fyrir inn-
leiðslu nýju tækninnar. Þykir það
góður árangur að hafa haldið svip-
uðum aðgerðatíma.
Fækkun legudaga er mjög augljós
kostur sem fylgir hinni nýju tækni.
Venjulega fara sjúklingar á fætur
samdægurs og heim daginn eftir að-
gerð í þjarka. Með tilkomu sjúkra-
hótelsins getur hluti þeirra vænt-
anlega útskrifast þangað og þarf þá
ekki að dvelja á sjúkrahúsi.
Snemmkomnir fylgikvillar voru
mun fátíðari eftir aðgerðir með
þjarka en opnar aðgerðir. Endur-
innlagnardögum fækkaði einnig með
tilkomu þjarkans.
Eiríkur segir að við brottnám
blöðruhálskirtils þurfi að taka í
sundur þvagrásina. Sjúklingar þurfa
því að hafa þvaglegg fyrst eftir að-
gerð. Aðgerðaþjarkinn gerir kleift
að sauma þvagrásina betur saman
svo hún grær fyrr. Því styttist tím-
inn sem sjúklingurinn þarf að hafa
þvaglegg um nær helming miðað við
opna aðgerð. En nægir einn að-
gerðaþjarki á Landspítalanum?
Einn þjarki dugar ennþá
„Einn nægir í dag en ég geri ráð
fyrir að það þurfi að bæta öðrum við
á komandi árum eftir því sem að-
gerðum og þeim sérgreinum sem
nota þjarkann fjölgar,“ segir Rafn.
Eiríkur segir að með aukinni
reynslu fjölgi ábendingum (indica-
tions) fyrir aðgerðir sem gerðar eru
með þjarkanum. Það á til dæmis við
um brottnám nýrna að öllu leyti eða
hluta. Þá hefur sérgreinum sem nota
aðgerðaþjarkann fjölgað. Melting-
arskurðlæknar eru t.d. farnir að
nota þjarkann við ristilbrottnám.
Þau benda á að öryggi hafi ekki
verið fórnað með innleiðingu þjarka-
tækninnar. Endurkomutíðni
krabbameins er mjög svipuð eftir
þjarkaaðgerðir og eftir opnar að-
gerðir og 90% sjúklinga eru án þvag-
leka ári eftir aðgerð, hvor aðgerða-
tæknin sem er notuð.
Áþekk áhrif á risgetu
Eiríkur segir að brottnám blöðru-
hálskirtils geti haft mikil áhrif á lífs-
gæði hvað varðar risgetu karla.
Áhrifin voru áþekk hvort sem um
var að ræða opna aðgerð eða þjarka-
aðgerð, þegar samanburðurinn var
gerður. Um 40% sjúklinganna fengu
áfram stinningu sem dugði til sam-
fara. Eiríkur segir að þeim sem farið
höfðu í opna aðgerð hafi verið fylgt
lengur eftir en hinum sem fóru í
þjarkaaðgerð. Mismunandi var
hvort þeir sem farið höfðu í opna að-
gerð þurftu hjálparmeðöl eins og
stinningarlyf, sprautu eða dælu eða
engin hjálparmeðöl. Eiríkur segir að
þessi geta geti komið til baka á 2-3
árum eftir aðgerð. Það er því athygl-
isvert að ári eftir þjarkaaðgerð voru
þeir sjúklingar svipað staddir og
hinir sem höfðu gengist undir opna
aðgerð allt að þremur árum áður.
Tíminn mun svo leiða í ljós hver end-
anleg niðurstaða verður varðandi þá
sem fóru í aðgerð í þjarka.
Saumað Hægt er að skala sjónsvið og hreyfingar þjarkans.
Þannig er hægt að sauma mjög nákvæmlega með tækinu.
Aðgerð Í lokin var gert lítið gat til að ná pokanum með blöðru-
hálskirtlinum út. Armar þjarkans notuðu litlu götin sem sjást.
Blöðruhálskirtill Flestar aðgerðir með þjarkanum hafa verið
vegna blöðruhálskirtils. Það fer ekki mikið fyrir honum.
Morgunblaðið/Eggert
Kennslusjúkrahús Rafn Hilmarsson þvagfæraskurðlæknir útskýrði hvernig blöðruhálskirtillinn lá og hvað þyrfti að gera til að fjarlægja hann.
Aðgerðaþjarki Landspítalans
Z-brautir &
gluggatjöld
Mælum, sérsmíðum og setjum upp
Úrval - gæði - þjónusta
Nýtt frá PT
Faxafeni 14 - 108 Reykjavík - S. 525 8200 - Opið mán.-fös. 10-18, lau. 11-15