Læknablaðið - 01.04.2018, Qupperneq 35

LÆKNAblaðið 2018/104 195
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
og verulegur skortur á heimilis- og hér-
aðslæknum. Heilbrigðisyfirvöld víða um
heim glímdu við sama vandamál varð-
andi mönnun og menntun lækna í heimil-
islækningum. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
gaf til dæmis út nefndarskýrslu árið 1963
sem bar heitið Training Physicians for Family
Practice. Þar er lagt til að komið verið á
fót framhaldsnámi í heimilislækningum
sem mæti þörfum fólks og heimilislækn-
anna sjálfra. Lagt er til að þeir taki þátt í
rannsóknum og kennslu. Þá vakti skýrsla
Millis árið 1966 athygli í Bandaríkjunum
og víðar, en þar er bent á nauðsyn þess að
læknaskólar og heilbrigðisyfirvöld mennti
lækna sem geti litið á einstaklinginn í
heildrænu samfélagslegu samhengi. Á
sama tíma (1963-1968) vann læknisþjón-
ustunefnd á vegum Reykjavíkurborgar
að tillögum til úrbóta varðandi heimilis-
lækningar. Í nefndinni áttu meðal annarra
sæti Páll Sigurðsson þáverandi trygginga-
yfirlæknir og síðar ráðuneytisstjóri og
Arinbjörn Kolbeinsson dósent í lækna-
deild. Nefndin skilaði greinargerð sinni
árið 1968 sem nefndist Læknisþjónusta utan
sjúkrahúsa. Tillögur nefndarinnar voru í 22
liðum. Segja má að þar sé lagður grunnur
að þeirri heilsugæslu sem við búum við í
dag, enda birtist megnið af þessum tillög-
um í lagafrumvarpi og reglugerðum um
heilbrigðisþjónustu nokkrum árum síðar.
Embætti landlæknis blandaðist eðli-
lega inn í þessa umræðu og þróun, þar
eð hlutverk landlæknis hefur frá upphafi
verið að aðstoða við mönnun læknisstarfa,
einkum úti á landi. Á árinu 1965 beindi
Sigurður Sigurðsson landlæknir þeim
tilmælum til menntamálaráðuneytisins
að hafin yrði kennsla í „almennum lækn-
ingum“ við læknadeild (Ólafur Ólafsson
ofl. Læknablaðið 1977; 63: 167-74). Tómas
Helgason prófessor var þá forseti lækna-
deildar (1964-68). Forystusveit læknadeild-
ar tók þessum tilmælum vel, en taldi fyrst
nauðsynlegt að endurskoða alla kennslu
í deildinni svo að slíkt nám lengdi ekki
læknanámið.
Tómas Helgason, ásamt Jónasi Hall-
grímssyni prófessor, skiluðu greinargerð
árið 1969 með tillögum að reglugerð fyrir
læknadeild varðandi nýja námsskrá fyrir
læknadeild. Þar er meðal annars lagt til
að taka upp kennslu í heimilislækning-
um: ,,Kennslan í þessari grein verður að vera
allviðamikil og verður kostnaðarsöm í byrjun,
þar eð byrja þarf á að afla húsnæðis fyrir
heimilislækningastöð Læknadeildarinnar. Hún
þarf að vera búin þannig, að þar geti verið
lækningastofur fyrir alla 3 kennara deildar-
innnar, 1 prófessor og 2 aðstoðarkennara hans,
ásamt rannsóknarstofum og lækningastofum
fyrir stúdenta.“ Enn fremur er tekið fram
að þessar áætlanir geti tekið nokkurn
tíma en jafnframt lagt til að stofna fyrst
prófessors embættið og auglýsa það með
góðum fyrirvara.
Það var þó ekki fyrr en fjórum árum
síðar sem staða prófessors í heimilislækn-
ingum við HÍ var auglýst. Allir umsækj-
endur voru hins vegar ekki metnir hæfir
til starfans. Þessi niðurstaða hafði mikil
áhrif, þar eð skilaboðin útávið voru þau
að heimilislæknar yrðu að stunda vís-
indastörf í ríkari mæli ef þeir ætluðu að
skipa kennarastóla læknadeildar.
Á árunum 1970-74 verða lykilbreytingar
á íslenska heilbrigðiskerfinu sem höfðu
Frá málþingi til heiðurs Jóhanni Ágústi Sigurðssyni sem haldið var 2. mars síðastliðinn. Fremst eru Jóhann Ágúst og Linn Getz eiginkona hans.