Læknablaðið - 01.04.2018, Síða 51

LÆKNAblaðið 2018/104 211
Ástralíu á síðasta ári. Bandaríska lyfja- og matvælastofnunin (FDA)
hefur samþykkt klínískar leiðbeiningar um HPV-frumskimun.
Framkvæmd leghálsspeglana
Fagaðilar eru sammála um að leghálsspeglanir ættu vera hluti af
þjónustu kvennadeildar Landspítala en það fyrirkomulag tíðk-
ast í nágrannalöndunum. Stofnun leghálsspeglunareiningar við
kvennadeild Landspítala er aðkallandi til að efla gæði, sjálfbærni
og kennslu og gæti reynst jákvætt við úttektir erlendra matsaðila á
menntunarhæfi deildarinnar.
Lokaorð
Ein meginforsenda skimunar fyrir krabbameinum er að gagnsemi
hennar sé meiri en skaðsemi. Niðurstaða óháðrar nefndar í Englandi
var að skimun fyrir brjóstakrabbameini geti lækkað dánartíðni um
20% ef vel er að henni staðið.7 Niðurstaða nýlegrar rannsóknar frá
Hollandi sýndi hins vegar að skimun fyrir brjóstakrabbameini hefði
óveruleg áhrif til lækkunar dánartíðni brjóstakrabbameins.8 Skimun
fyrir leghálskrabbameini getur lækkað dánartíðni yfir 90% og er
þannig ein árangursríkasta heilsuvernd sem er í boði fyrir konur og
getur árangur hennar jafnast á við mikilvægi árangurs í bólusetn-
ingum barna.
Til að tryggja sem best heilsu kvenna er brýnt að heilbrigðis-
ráðherra geri nauðsynlegar breytingar á skipulagi, stjórn og fram-
kvæmd skimunar fyrir krabbameini í brjóstum og leghálsi þannig að
hún þjóni aðeins hagmunum kvenna en ekki öðrum óskyldum hags-
munum. Reynsla undanfarinna 25 ára sýnir að núverandi skipulag,
stjórn og framkvæmd á skimun fyrir brjósa- og leghálskrabbameini
hefur þróast með neikvæðum hætti og brýnt að heilbrigðisyfirvöld
og eftirlitsaðilar taki ábyrgð og tryggi að skimun fyrir þessum
krabbameinum þjóni almannahagsmunum en ekki sérhagsmunum.
Nauðsynlegar skipulagsbreytingar eru að mati þess sem hér
skrifar meðal annars að stjórn skipulegrar skimunar verði komið
fyrir á stjórnsýslustigi með skimunarráði, stýrihópum og faghópum
til ráðgjafar og að fylgt verði evrópskum leiðbeiningum. Fram-
kvæmd skimunar fyrir brjóstakrabbameini verði á vegum sérhæfðra
röntgenþjónustuaðila. Framkvæmd skimunar fyrir leghálskrabba-
meini verði á vegum heilsugæslunnar. Tekin verði upp HPV-frum-
skimun eins og sóttvarnarlæknir hefur mælt með. Þannig mætti
bjóða konum gjaldfrjálsa skimun fyrir leghálskrabbameini, líkt og
mæðra- og ungbarnavernd, án þess að veita þyrfti viðbótarfjármagni
til málaflokksins.6
Heimildir
1. Ársskýrsla leitarsviðs Krabbameinsfélags Íslands 2016, óbirt.
2. European Guidelines for Quality Assurance in Breast Cancer Screening and Diagnosis (4th
Edition)
3. European Guidelines for Quality Assurance in Cervical Cancer Screening (2th Edition).
4. stjornarradid.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=b93f90f1-631d-11e7-9416-005056bc4d74 – febrúar
2018.
5. nkcx.se/templates/_rsrapport_2017.pdf – febrúar 2018.
6. Kristjánsson B. Kostnaðargreining á HPV frumskimun á Íslandi. Háskólinn í Reykjavík, 2016.
7. Marmot MG, Altman DG, Cameron DA, Dewar JA, Thompson SG, Wilcox M. The benefits and
harms of breast cancer screening: an independent review. Br J Cancer 2013: 108: 2205-40.
8. Autier P, Boniol M, Koechlin A, Pizot C, Boniol M. Effectiveness of and overdiagnosis from
mammography screening in the Netherlands: population based study. BMJ 2017; 359: j5224.