Skírnir - 01.09.2005, Qupperneq 30

samningnum og þar með víkur sögunni að „Fossmálinu“ eins og
málaferlin út af leigunni á Gullfossi kölluðust.77
Upphaf þessa máls má rekja til þess að hinn 20. febrúar 1909
leigðu eigendur Gullfoss, þeir Tómas í Brattholti og Halldór á
Vatnsleysu, Þorleifi Guðmundssyni frá Háeyri á Eyrarbakka foss-
inn til 150 ára, til iðnreksturs, hverju nafni sem hann nefndist.
Skyldi sá leigusamningur taka gildi frá og með 1. september 1912,
þ.e. eftir að leigu landstjórnar á fossinum lyki. Einhverra hluta
vegna fékk Þorleifur þá bændur Tómas og Halldór til að undirrita
annan leigusamning um Gullfoss stuttu eftir undirritun þess fyrsta
eða hinn 9. mars 1909. Þorleifur framseldi síðan Sturlu Jónssyni
þennan seinni samning nokkrum dögum síðar.78
Þegar kom að því að leigutími umrædds samnings hæfist, eða
30. ágúst 1912, fór Friðrik Jónsson, bróðir Sturlu Jónssonar kaup-
manns, ásamt Einari Arnórssyni prófessor á fund Tómasar í Bratt-
holti þeirra erinda að greiða leigu fyrir fossinn. Tómas neitaði hins
vegar að taka við greiðslunni og lýsti því yfir að hann ætti aðeins
við þann mann sem hann hefði selt fossinn á leigu, og vildi ekki
taka við greiðslu fyrir leiguna af öðrum. Tveimur dögum síðar,
eða 1. september, komu þessir sömu menn aftur í Brattholt við
þriðja mann sem vitni. Þeir hittu ekki Tómas fyrir en Sigríður
dóttir hans var heima. Friðrik spurði hvort hún vildi taka við
greiðslu fyrir leiguna á Gullfossi en hún neitaði og bar hinu sama
við og faðir hennar.79 Friðrik fór ekki sömu erindisleysu til Hall-
dórs bónda Halldórssonar. Hann seldi Friðriki á leigu sinn hlut í
Gullfossi til hvers konar iðnreksturs til 150 ára.80
unnur birna karlsdóttir260 skírnir
77 Um fossmálið, sjá: Páll Skúlason, „Sigríður í Brattholti og Gullfossmálið“, Af-
mælisrit. Guðmundur Ingvi Sigurðsson áttræður (Reykjavík 2002), bls.
245–258.
78 Landsyfirréttardómar, bls. 572–574. ÞÍ Stj.Í. II. Dagb. 2 nr. 880. Eftirrit úr
kaup- og veðbókum Árnessýslu, nr. 55. Eftirrit af leigusamningi um Gullfoss,
dags. 9. mars 1909. ÞÍ Stj.Í. II. Dagb. 2 nr. 880. Afrit af leigusamningi um Gull-
foss, dags. 9. mars. 1909 og yfirlýsing Þorleifs Guðmundssonar í eftirmála við
afrit samningsins, dags. 20. mars 1909.
79 Landsyfirréttardómar, bls. 574–575.
80 ÞÍ Stj.Í. II. Dagb. 2 nr. 880. Eftirrit úr kaup- og veðbókum Árnessýslu, nr. 960.
Eftirrit af leigusamningi um Gullfoss, dags. 31. ágúst 1912.
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:52 Page 260