Skírnir - 01.09.2005, Page 31
Sú ákvörðun Tómasar í Brattholti að neita að samþykkja
Sturlu sem leigataka fossins varð til þess að Sturla höfðaði mál
gegn honum fyrir gestarétti Árnessýslu og krafðist þess að fá við-
urkennt fyrir dómi að hann hefði borið sig löglega að og reitt fram
umsamda leigu á réttum tíma síðsumars 1912. Var réttað í málinu
á árunum 1916–1918 og lauk því í héraði samkvæmt dómi gesta-
réttar 21. febrúar 1918 á þá leið að samningurinn frá 9. mars 1909
um leigu á Gullfossi skyldi teljast fullgildur og bindandi fyrir
Tómas í Brattholti. Sturla vann því málið og leiga hans á Gullfossi
var dæmd lögmæt. Tómas vildi ekki una þessum málalokum og
áfrýjaði til yfirdóms í Reykjavík vorið 1918 til að fá niðurstöðu
gestaréttar hnekkt.81 Lögfræðingur hans í málinu var Sveinn
Björnsson, síðar forseti.82
Málsvörn Tómasar fólst í því að hann hefði verið blekktur til
að skrifa undir samning hinn 9. mars 1909 sem var næstum sam-
hljóða samningnum frá 20. febrúar sama ár. Munurinn fólst í þeirri
breytingu að ákvæði fyrri samningsins um að landssjóði skyldi
gefinn kostur á að ganga að samningum, að jöfnum kostum við
aðra ef leigurétturinn yrði framseldur, var fellt burt í seinni samn-
ingnum. Sagði Tómas fyrir landsyfirrétti að þau ákvæði samnings-
ins frá 20. febrúar sem breytt var í seinni samningnum „hafi verið
sjer aðalatriði“ en Þorleifur hafi sagt honum að þessir samningar
væru nákvæmlega samhljóða og í því trausti hefði hann skrifað
undir síðari samninginn án þess að lesa hann. Samningurinn væri
því ógildur gagnvart sér. Dómurinn taldi þetta ekki gild rök og
ósannað að Tómas hefði verið blekktur. Það hefði verið á hans
valdi að kynna sér samninginn áður en hann skrifaði undir hann.
Tómas tapaði málinu. Niðurstaða landsyfirréttar féll 11. nóvem-
ber 1918 og varð sú að staðfestur var dómur gestaréttar Ár-
nessýslu um að leigusamningur sá síðari er Tómas undirritaði væri
gulls ígildi 261skírnir
81 Landsyfirréttardómar, bls. 572–573. ÞÍ Landsyfirréttardómur 1918, Tómas
Tómasson gegn Sturlu Jónssyni, skjal nr. 1, lagt fram í landsyfirdómi 6. maí
1918. Eyrún Ingadóttir, „Fyrsti náttúruverndarsinni Íslands: Sigríður í Bratt-
holti“, Árnesingur III (1994), bls. 69.
82 Sigurður Ragnarsson, „Fossakaup og framkvæmdaáform“, bls. 203.
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 261