Skírnir - 01.09.2005, Page 49
BENEDIKT HJARTARSON
Ímagismi og vortisismi
Stefnuyfirlýsingar í íslenskri þýðingu
Inngangur
Upphaf svonefnds ímagisma í enskum bókmenntum má rekja
aftur til ársins 1909 er hópur enskumælandi skálda í París tók að
hittast reglulega undir stjórn fagurfræðingsins og menningarheim-
spekingsins Thomasar Ernsts Hulme. Hópurinn, sem gekk undir
nafninu „Poets’ Club“, var undir sterkum áhrifum frá megin-
landsheimspeki og stjórnmálakenningum samtímans og má þar
einkum nefna tengsl hans við frönsku þjóðernishreyfinguna í
kringum Charles Maurras og Action française, kenningar sindikal-
istans Georges Sorel og lífheimspeki Henri Bergson.1 Í kenning-
um sínum leggur Hulme ríka áherslu á andóf gegn hvers kyns til-
finningasemi í bókmenntum og boðar beinskeyttan, harðneskju-
legan og klassískan nútímaskáldskap sem feli í sér samþættingu
nútímalegrar tæknimenningar og frumhyggju. Með mótun þessara
Skírnir, 179. ár (haust 2005)
1 Action française var hópur róttækra franskra þjóðernis- og konungssinna sem
stofnaður var árið 1899 til að berjast gegn þeirri menningarlegu úrkynjun Frakk-
lands sem félagar hans töldu kristallast í stjórnleysi og einstaklingshyggju frönsku
byltingarinnar og rómantíkur 19. aldar, en slíkar hugmyndir töldu þeir til komn-
ar vegna erlendra (einkum þýskra) áhrifa og menningarlegra ítaka kvenna og
gyðinga. Þess í stað boðuðu Maurras (1868–1952) og fylgismenn hans endur-
reisn franska konungdæmisins, sem og klassískrar franskrar menningar og listar,
í því skyni að koma á reglufestu og einingu meðal þjóðarinnar jafnt í pólitísku
og fagurfræðilegu tilliti. Hvað viðvíkur tengslunum við kenningar Sorels má
nefna að Hulme þýddi lykilrit franska sindikalistans, Hugleiðingar um ofbeldi
(fr. Réflexions sur la violence, 1908), á ensku árið 1916. Hulme þýddi jafnframt
eitt af ritum franska heimspekingsins Henri Bergson, Inngang að frumspeki (In-
troduction à la métaphysique, 1903), árið 1912 í samvinnu við höfundinn. Sjá
nánar: T.E. Hulme: Speculations. Essays on Humanism and the Philosophy of Art
(Kegan Paul, Lundúnum 1924. Ritstj. Herbert Read).
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 279