Skírnir - 01.09.2005, Side 93

upphafið enda er „guð dauður“ eins og Nietzsche sagði forðum.
Maðurinn á því ekki annarra kosta völ en gera sjálfan sig að við-
miði allra gilda. Þá er líka „allt leyfilegt“ eins og Dostojevskí orð-
aði það. Sagan fjallar því öðru fremur um hugarfar hins firrta nú-
tímamanns sem skortir öll siðferðileg viðmið fyrir utan sjálfan sig
og er tilfinningalega dauður. Titill sögunnar lýsir hugarástandi
manns sem á í stríði við gjörvallt mannkynið. Maðurinn í sögunni
er aðeins dæmi um firringu nútímamannsins. Í sögulok snýst hann
til varnar gegn „samsæri heimsins gegn honum“ og drepur í full-
komnu meiningarleysi og ofsóknarbrjálæði gamlan mann sem
kemur í almenningsgarð til að gefa öndum brauð. Hann skynjar
ekki einu sinni að hann beri ábyrgð á verknaði sínum og heldur að
kviknað hafi í þegar hann heyrir í sírenum lögreglubílsins sem
kemur til að sækja hann og koma honum bak við lás og slá. Þar sit-
ur hann í lok sögunnar innan um menn sem eins er ástatt fyrir og
honum sjálfum enda eru þeir „allir dauðir“.
Matthías Viðar benti á skyldleika þessarar sögu við smásöguna
Erostrate eftir Jean-Paul Sartre og skáldsöguna Útlendinginn eftir
Albert Camus.18 Þótt Geir hafi verið undir merkjanlegum áhrifum
frá Camus verður samt að telja þau áhrif aðeins á ytra borði. Ytri
aðstæður, þ.e. stingandi sólskinið og meiningarlaust morðið, eru að
sönnu líkar í sögunum tveimur en sögulokin eru gjörólík í mjög
veigamiklu atriði sem sýna vel sjálfstæða úrvinnslu Geirs. Söguhetja
Camus tekur fulla ábyrgð á verknaði sínum og gengst við honum
vegna þess að hún finnur í fyrsta sinn einhverjar sannar tilfinningar
bærast með sér og fær fyrir vikið staðfestingu á tilvist sinni. Sögu-
hetja Geirs tekur aftur á móti enga ábyrgð á eigin gerðum og er því
tilfinningalega dauð. Fráleitt er að gera manninn að róttækum upp-
reisnarmanni eins og Bjarni Benediktsson túlkaði hann í ritdómi
sínum, þó ekki væri nema af þeirri ástæðu einni að sannur bylting-
armaður gerir ávallt meðvitaða uppreisn og gengst við henni eins og
Camus boðaði í ritgerðasafni sínu Uppreisnarmanninum
(L’Homme Révolté (1951)).19
réttaður að viðstöddu miklu fámenni 323skírnir
18 Matthías Viðar Sæmundsson 1981:81–82.
19 Ég vil þakka Dagnýju Kristjánsdóttur fyrir að hafa bent mér á þennan mikils-
verða mun á sögum Geirs og Camus.
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 323