Skírnir - 01.09.2005, Blaðsíða 116

Velta má fyrir sér hver var fróðastur um Historia regum
Britanniae á Íslandi.10 Því má svara með nokkurri vissu. Gunn-
laugur Leifsson þýddi hluta Historia regum Britanniae, Propheti-
ae Merlini, á íslensku, Merlínusspá. Við það verk notaði hann ekki
aðeins Prophetiae Merlini á latínu heldur ritið allt, Historia regum
Britanniae, og bent hefur verið á að hann hafi gjörþekkt það (J.S.
Eysteinsson 1953–1957:98–103, Sveinbjörn Rafnsson 1999:385,
387, 399).11 Ef það var Gunnlaugur Leifsson sem þýddi Ambrós-
íus sögu er ljóst hvers vegna Historia regum Britanniae rifjaðist
upp þegar Gracianus imperator og Maximus voru nefndir í Vita
Sancti Ambrosii.
Í Historia regum Britanniae er Merlínus spámaður einnig
nefndur Ambrósíus, „Tunc ait merlinus, qui & ambrosius dicebat-
ur.“ (The Historia Regum Britanniæ of Geoffrey of Monmouth
1929:382, sbr. 385, sjá Tatlock 1950:174).12 Í Merlínusspá er nefnd-
ur Ambrósíus, öðru nafni Merlínus (Hauksbók 1892–1896:277).
Þarna tengdust Ambrósíus og Merlínus. Það getur að hluta verið
ástæðan fyrir áhuga Gunnlaugs á Ambrósíusi (Sveinbjörn Rafns-
son 1999:381).
4. Lokaorð
Að lokum skal tekið saman það helsta sem rætt hefur verið hér að
framan.
Til er Ambrósíus saga sem er þýðing á Vita Sancti Ambrosii, en
ekki er vitað hver þýddi. Gunnlaugur Leifsson (–1218 eða 1219),
munkur í benediktínaklaustrinu á Þingeyrum, ritaði eitthvað um
heilagan Ambrósíus, e.t.v. sögu hans. Í Þorláks sögu biskups frá
katrín axelsdóttir346 skírnir
10 Giskað hefur verið á að Historia regum Britanniae hafi haft áhrif á Skjöldunga
sögu (Storm 1878:99–100, Bjarni Guðnason 1963:184–187, en sbr. Tatlock
1950:384–386, 23–24). Skjöldunga saga getur verið frá því um 1200.
11 Svo virðist sem Gunnlaugur hafi notað Vúlgötu-texta þegar hann þýddi
Merlínusspá (Sveinbjörn Rafnsson 1999:416).
12 Það hefur lærðum mönnum strax þótt merkilegt. Þannig nefnir Ordericus
Vitalis (1075–1141), munkur í Saint-Evroul í Normandí, einu sinni nafnið
Ambrosius Merlinus og síðan fjórum sinnum Merlinus (The Ecclesiastical
History of Orderic Vitalis VI 1978:380, 382, 386, 388).
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 346