Skírnir - 01.09.2005, Page 148

í báðum tilvikum vegandinn. Nafn húsráðanda á þeim stað þar
sem ódæðisverkið var framið er Ketill á báðum stöðum eins og
Jón Jóhannesson benti á (sjá Íslenzk fornrit III:23 og lxxxviii). Til
viðbótar má nefna að í báðum tilvikum er hinn saklausi fóstraður
hjá lykilpersónu í atburðarásinni.
Ég held því semsagt fram að ‘saga Gunnars’ sé merkilegur
tengiliður milli Egils sögu og annarra sagna af Vesturlandi og
mætti þá tímasetja hana á bilinu milli ritunartíma Egils sögu (um
1240) og ritunartíma Laxdælu/Gísla sögu (um 1250).
Ég skal nefna eitt dæmi sem með öðru bendir til listrænnar
sköpunar ritara ‘sögu Gunnars’.13 Í upphafsorðum sögunnar er
Ketill í Njarðvík kynntur og synir hans tveir nefndir, þeir Þorkell
og Eyjólfur. Eyjólfur er ekki nefndur sem bróðir Þorkels í öðrum
heimildum. Röðin í upptalningunni, þ.e. að Þorkell sé talinn á
undan Eyjólfi (bæði hér og síðar í sögunni), þarf ekki að vera til-
viljun því að hér er sennilegt að óbeint sé vísað í Þorkel Eyjólfsson
baldur hafstað378 skírnir
13 Enda þótt Jón Jóhannesson (lxxxix og xci) og fleiri (sbr. Ingrid Pak 1973:167)
finni ‘sögu Gunnars’ ýmislegt til foráttu er hún um margt listilega samin og
bygging hennar sterk, sbr. t.d. hin tvöföldu átök milli hjóna vegna flóttamanns-
ins (Þórdís/Helgi, Guðrún/Þorkell); blóð tvisvar notað sem ‘sönnunargagn’;
spjóti tvisvar kastað á eftir þeim sem leitar brott o.s.frv.; sbr. einnig rökrétta
skýringu á þróun átaka (hestaatið) og t.d. það harmræna atriði að Þiðrandi sé
fóstursonur Ketils í Njarðvík (andstætt því sem segir í Fljótsdæla sögu). Þessi
sterka bygging gerir það að verkum að ólíklegt verður að teljast að þessi saga sé
hluti stærri (ritaðrar) sögu. Hins vegar má vel hugsa sér að þegar sagan síðar
lenti með öðrum austfirskum sögum í handritum hafi nánari skýringar (t.d. á
skyldleika bræðranna Þorkels Geitissonar og Þiðranda) verið felldar niður af
því að þær voru óþarfar (Gísli Sigurðsson ræðir einmitt möguleika af þessu tagi
á bls. 159 og 161; á bls. 168 koma að vísu fram efasemdir hjá honum um að sag-
an veiti nægar upplýsingar þeim sem fjarri Austfjörðum búa, og leiðir það hann
til þeirrar ályktunar að hún sé samin eystra fremur en vestra. Hann gerir lítið
úr ókunnugleika ritara þar eystra). Í sambandi við hina ófullkomnu kynningu
á Þiðranda má minnast þess að Laxdæla tekur fram að Þiðrandi sé úr Krossa-
vík (þar sem Þorkell bróðir hans bjó) og hefur það þá hugsanlega staðið í ‘sögu
Gunnars’ upphaflega. Þá virðist mér að líta megi á þá athugasemd sem síðari
viðbót í ‘sögu Gunnars’ að það sé „sumra manna sögn“ að Helgi Droplaugar-
son hafi verið í för með Þorkatli Geitissyni í leitinni að Gunnari Þiðrandabana.
Þar gæti ritstjóri safnrits verið að reyna að sætta tvennar sögur því að skrásetj-
ari Fljótsdæla sögu kaus að fá Helga hlutverk Geitis í eltingarleiknum við
Gunnar og er það vissulega klúðursleg lausn af ýmsum ástæðum.
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 378