Skírnir - 01.09.2005, Síða 161

skilaboð Þorsteins stangarhöggs um dauða ójafnaðarmannsins
Þórðar. Eftirminnileg er einnig lýsingin á því þegar Bjarni kemur
til hins heiftúðuga og sjónlausa kappa, föður Þorsteins stangar-
höggs, og þykist hafa drepið son hans en býður honum jafnframt
til sín svo að hann megi eiga öruggan samastað í ellinni. Sá gamli
tekur öllu vel en reynir um leið að ná lífi Bjarna. Sú tilraun mis-
tekst og öldungurinn er skilinn eftir á búi sínu meðal „þræla“ en
Þorsteinn sonur hans fer til Hofs til Bjarna.
Ástæðan fyrir því að ég get um þennan þátt er sú að hér er gott
dæmi um það hvernig bók æxlast af bók. Þátturinn kallast á við
‘sögu Gunnars’35 og er þar að auki beinlínis andsvar við Vopnfirð-
inga sögu eins og Jón Jóhannesson lætur liggja að, því að í þættin-
um er reynt að „jafna þann skakka“ sem Bjarni varð fyrir í Vopn-
firðinga sögu.36 Í þeirri sögu er ætt rakin frá Þorkeli Geitissyni en
ekki Bjarna. Í þættinum er aftur á móti rakin ætt frá Bjarna og
hefst sú ættrakning á sama hátt í báðum verkum („Bjarni varð
kynsæll maður“/„Þorkell var kynsæll maður“). Í Vopnfirðinga
sögu er sagt óbeint að Bjarni hafi ekki verið spekingur mikill; í
þættinum er aftur á móti augljóst að þar fer vitur maður.
Þá tengir það þessar tvær sögur – og kannski er hér að finna
kveikjuna að söguþræði þáttarins – að í þeim skuli höfðinginn
(sjálfur Bjarni Brodd-Helgason í báðum tilvikum) bjóða gömlum
nágranna (sem hefur misst syni sína/sagður hafa misst son sinn) að
koma og búa hjá sér; báðir þessir öldungar hafna boðinu en hafa
áður viðhaft svipuð orð um syni sína: að betra sé að missa son en
eiga ragan, 63/75).37 Þá er í báðum sögum um að ræða ‘sjónlaus-
„tilgáta um aðferð“ 391skírnir
35 Auk þess sem Íslendingaþáttamynstrinu er haldið til haga í báðum frásögnun-
um má nefna að á báðum stöðum orsakar hestaat hrapallega atburðarás, og á
báðum stöðum er persóna látin ljúga til um dauða náins ættingja viðmæland-
ans.
36 Því má bæta við að þátturinn er að því leyti andsvar við ‘sögu Gunnars’ að hann
sýnir Bjarna í jákvæðara ljósi og sýnir jafnframt á honum aðra og betri hlið en
þar er gert.
37 Það vekur athygli að undir lok Vopnfirðinga sögu býður Bjarni Brodd-Helga-
son Þorkeli Geitissyni (uppeldisbróður og frænda) að koma til sín að Hofi „og
eldist hann þar til lykta“. Þannig verða endanlegar sættir með þessum tveimur
fjölskyldum úr Vopnafirði sem elt höfðu saman grátt silfur, sbr. illspá Svarts í
upphafi sögunnar (sjá Rolf Heller 1963:178).
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:53 Page 391