Skírnir - 01.09.2005, Page 191

fyrir þjóðerniskennd Íslendinga og náttúruvernd tengist ættjarðarást
fremur en hnattvæðingu. Á þann hátt verða sjálfstæðisvitund og náttúru-
vernd samtvinnaðar.14 Þetta sjónarhorn á náttúru Íslands gengur eins og
rauður þráður í gegnum texta bókarinnar. Sögumaður opinberar ekki eig-
in skoðun á náttúruvernd heldur spyr heimamanninn álits og lætur orð
viðmælanda síns standa. Skoðun heimamanna er ekki endilega sú sama og
borgarbúans. Heimamaðurinn er náttúruverndarsinni vegna þess að nátt-
úran er nánasta umhverfi hans, ekki meðvituð verndarstefna sem tekur
mið af nytsemi, t.d. tengd ferðamennsku. Þegar talið berst að náttúru-
vernd segir Strandamaðurinn Sveinn:
Það sem hefur oft farið í taugarnar á mér í allri þessari náttúruvernd-
arumræðu […] er þegar verið er að setja manninn upp sem andstæð-
ing náttúrunnar. Að hann sé hið eyðandi afl sem eigi helst að taka út
fyrir sviðið og síðan eigi náttúran sjálf að njóta sín. […] En ef mann-
inum er kippt út þar sem hann hefur verið hluti af náttúrunni
árhundruðum og kannski þúsundum árum saman og verið stór ger-
andi þar og örlagavaldur, þá er ekki verið að vernda náttúruna eins og
hún er, þá er verið að breyta henni (21).
Vegna þess hve hamrað er á þessum tengslum manns við náttúru er aug-
ljóslega ekki bara náttúran lofuð sem eitthvað sem vert er að vernda held-
ur einnig náttúrubörn þjóðarinnar sem lifa nálægt útjaðri menningarinn-
ar. Þessir einstaklingar breytast í náttúrufyrirbæri, óhagganleg líkt og
fjöllin í bókinni. Fjöllin eru ástkær þjóðinni – Herðubreið, Hekla og Snæ-
fellsjökull, svo einhver séu nefnd. Með samlíkingu fólks við náttúru, t.d.
fjallið sem það býr undir, er búið að samtvinna manninn náttúruímynd
Íslands.
Fólkið og náttúran
Í bókinni eru ákveðin atriði notuð til að varpa háleitu ljósi á persónugerð
Íslendinga. Fyrst er að nefna ljósmyndir af fólkinu.Við sjáum heimildar-
mynd af ytra útliti manna. Það er líkaminn sem er myndaður. Hinn ljós-
myndaði stendur oft þráðbeinn eða situr teinréttur á stól. Umhverfið
(sem er oftast heimili þess sem myndin er af) er látið varpa dýpra ljósi á
persónuleikann. Höfundur texta notar samlíkingu við náttúruna sem við-
komandi býr í og lýsingar á því hvernig náttúran mótar manninn. Inn í
þessa mynd er fléttað þjóðsögum eða frásögnum um miklar hrakningar.
íslendingar 421skírnir
14 Guðmundur Hálfdanarson: tilvitnað rit, bls. 333.
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 421