Skírnir - 01.09.2005, Síða 198

Ljósmyndirnar sýna manninn ávallt fyrst inni í sínu heimilislega,
notalega umhverfi; inni í eldhúsi sem er hjarta hússins og endurvarpar
hlýju, í stofunni þar sem félagslífið er, eða jafnvel í fjárhúsinu umvafinn
ull og skepnum. Á næstu blaðsíðu víkkar sjón lesandans yfir í umhverfið
fyrir utan; lítið hús í snjónum, víðátta fjallanna, djúpur dalur og stórir
hólar. Þá sést hið litla hús í mikilli náttúru. Lesandinn er fyrst staddur inni
í hlýjunni og síðan varpað út í náttúruna.
Textinn er hins vegar oft á þá leið að frásögnin byrjar úti á vegi eða
uppi í hlíð og sögumaður færist nær og nær mannabústaðnum. Hann
gengur inn í skjólið sem heimilið veitir gagnvart náttúruöflunum. Þetta er
undantekningarlaust gert þegar fólkið sem um er rætt býr afskekkt. Texti
eins og þessi er dæmigerður: „Til að heimsækja Þorbjörn Pétursson
steypir maður sér ofan af hrjóstrugri Dynjandisheiðinni um snarbrattan
fjallveg niður í Arnarfjörðinn“ (177).
Ljósmyndin sýnir innra rýmið og undirstrikar þar með hið háleita úti
meðan textinn leiðir lesandann öfuga leið. Þannig skapast sterkt samspil
milli texta og mynda. Lesandinn er á þennan hátt settur fyrst í persónu-
lega nálægð við fólkið með ljósmyndinni en síðan rétt á eftir varpað við
hlið sögumanns sem er að koma að utan, úr náttúrunni inn í öryggið.
Þessi afstaða skapar togstreitu sem orkar sterkt á lesandann. Öryggið og
frelsið togar hvort í annað.
Hús Hreppstjórans (105) sýnir vel hvernig hús persónugerist í sam-
runa við eiganda sinn. Í upphafi kaflans er því lýst á glæsilegan hátt:
Í Austur-Skaftafellssýslu varð til sérstakur byggingarstíll á fyrri hluta
síðustu aldar. Þetta voru glæsileg hús, háreist og steinsteypt með
göflum og kvistum, byggð uppi á hólum og hæðum þaðan sem útsýn
var mikil á stórfenglega náttúruna í kring, á aðra hönd Vatnajökul,
stærsta og mesta jökul Evrópu og Norður-Atlantshafið á hina. En
engum sem leið átti hjá duldist að þarna hlytu stórhuga höfðingjar að
búa (101).
Þar á eftir kemur frásögn um Hreppstjórann en í lokin sér lesandinn ljós-
mynd af glæstu og háreistu húsi hans. Það stendur í bakgrunni og ber öll
merki um forna frægð. Veður, vindur og tími hafa rist ör á húsið. Máln-
ingin er flögnuð og gluggarnir stara á okkur hálfgrimmum augum. Hér er
ekki vottur um neina mýkt sem t.d. blúndugluggatjöld hefðu getað vak-
ið. Við fyllumst ugg gagnvart húsinu og erum því í fjarlægð frá því, við
erum ekki í þann mund að stíga inn. Finnst jafnvel ótrúlegt að þetta sé
sama húsið sem við vorum stödd inni í á blaðsíðunni á undan. Húsið birt-
linda ásdísardóttir428 skírnir
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 428