Skírnir - 01.09.2005, Qupperneq 209

uð til að sýna að hin „rétta leið felst í því að taka heimsins gæðum með
fyrirvara, helst hafna þeim“ (149). Markmiðið er að miðla því sem fagurt
er. Samlíðanin og umhyggjan fyrir mönnum og dýrum er það sem brúar
bilið. Því Guð ber umhyggju fyrir öllum mönnum lifandi sem dauðum
(155). Maðurinn er því aldrei einn og umkomulaus í heiminum (156).
Fegurðin og mildin eru öflin sem halda veröldinni og lífi manna saman.
Þessi afstaða kemur þeim mun skýrar fram í næstu sögu Kiljans, Kristni-
haldi undir Jökli.
Í þeirri bók er að finna allýtarlega guðfræðilega úttekt á stöðu manns-
ins í sköpunarverkinu. Gunnar reynir að sýna fram á hvernig Jón Prím-
us, höfuðpersóna skáldsögunnar, notar analogia entis (eðlislega samsvör-
un) eða óbeina tilvísun sköpunarinnar til skapara síns til að undirstrika
gæsku Guðs. Sköpunin í fegurð sinni vísar til kærleika og náðar Guðs.
Þessa aðferð notar Jón Prímus þegar hann líkir manninum í leit sinni að
Guði við á og „leit hennar að lambi sínu […] ærin jarmar eftir lambi sínu
en maðurinn spyr í hjarta sínu um Guð. Líkt og ærin sefast þegar hún hef-
ur fundið lambið sitt eða lambið þegar það hefur fundið móður sína, finn-
ur önd mannsins hvíld þegar hann hefur fundið Guð eða Guð hann“ (59).
Verkið snýst með öðrum orðum um manninn „sem leitar Guðs, hann á
ekki auðvelt með að finna hann, þekkir hann jafnvel ekki þótt Guð láti
hann finna sig. Maðurinn gæti horft á sköpunarverkið sem einskonar
myndabók þar sem Guð gefur sig til kynna með myndmáli og hliðstæð-
um“ (160). Gunnar sýnir hér fram á hvernig Laxness vinnur með hefðir
innan kristninnar til að varpa ljósi á þá þekkingu sem maðurinn getur öðl-
ast ef hann virðir heiminn fyrir sér sem sköpun Guðs. Sýni maðurinn
sköpunarverkinu virðingu lýkst upp fyrir honum veruleiki Guðs. Gunn-
ar telur að bak við þessar vangaveltur Laxness búi ákveðin afstaða sem
eigi margt skylt við hugvekjur Sjálandsbiskups, Jakobs Peters Mynsters
(1775–1854), og hugmyndir sem koma fram í játningum Ágústínusar
kirkjuföður (354–430).
Þó að ákveðin tvíhyggja móti afstöðu Laxness og sú hugmynd að bak
við veruleikann búi annar heimur sem er raunhæfur og ekta (163) þá er
áherslan lögð á lífið sem maðurinn á innan sköpunarverksins. Heimurinn
lýtur kærleiksríkri forsjón Guðs. Samkvæmt Gunnari teflir Laxness fram
þessari sýn á veruleikann gegn tómhyggju og því guðleysi sem tengt er
við heimspeki Friedrichs Nietzsche (1844–1900). Maðurinn hvílir í hönd-
um Guðs sem leiðir hann í gegnum lífið til sín. Dulhyggjan í Kristnihaldi
undir Jökli er hér bundin við lífið sjálft. Spennan sem var á milli hug-
myndar og veruleika er hér leyst með áherslu á lífið sem er sjálft heilagur
fjallræðufólkið 439skírnir
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 439