Skírnir - 01.09.2005, Síða 213

VALGERÐUR KR. BRYNJÓLFSDÓTTIR
Ugla sat á kvisti
Um sjálfsögurnar í Gangandi íkorna og
Næturluktinni eftir Gyrði Elíasson
Gyrðir Elíasson
Gangandi íkorni
Reykjavík: Mál og menning 1987
Gyrðir Elíasson
Næturluktin
Reykjavík: Mál og menning 2001
Bókin Gangandi íkorni kom út árið 1987 en um það leyti var umræðan
um póstmódernisma að komast á flug hér á landi. Áratugina á undan
hafði áhugi manna á tengslum umhverfis við listsköpun farið vaxandi og
hefur þetta greinilega sett mark sitt á Gyrði Elíasson eins og flesta sem
hafa fengist við skáldskap. Árið 2001 kom Næturluktin út, og hún er á
bókarkápu sögð sjálfstætt framhald af sögunni Gangandi íkorna.1 Nætur-
luktin hefst þegar drengurinn Sigmar kemur til sjálfs sín eftir undarlegt
ferðalag íkornans sem var á heimleið í lok Gangandi íkorna. Á þeim tíma
sem leið milli útkomu bókanna tveggja höfðu komið út margar bækur
eftir Gyrði, ljóðabækur, smásagnasöfn og ein skáldsaga. Framhaldssagan
vekur því dálitla furðu, enda hefur hann aldrei tekið upp sama þráð svo
opinskátt aftur, þrátt fyrir að sumar bóka hans hafi í einstökum atriðum
borið líkt svipmót og óbeint vísað hver til annarrar. Hann er frekar þekkt-
ur fyrir að koma lesendum sínum á óvart, leysa upp söguþráðinn og rjúfa
atburðarás sagna sinna.
Margar af bókum Gyrðis bera merki þeirrar hneigðar í bókmenntum
sem hefur verið nefnd metafiction, þ.e. eru skáldskapur um skáldskap.
1 Kveikjan að þessari grein var prófritgerð vorið 1998 í námskeiðinu „Skáldsögur
í 25 ár“ við Háskóla Íslands. Þar voru lögð drög að þeirri túlkun á Gangandi
íkorna sem hér er lýst. Það kom skemmtilega á óvart, þegar Næturluktin kom út
þremur árum síðar, að niðurstöðurnar fengust staðfestar í þeirri sögu. Ég þakka
kennara mínum Bergljótu S. Kristjánsdóttur fyrir að hvetja mig til þess að halda
áfram þar sem frá var horfið og rannsaka sögurnar tvær í samhengi.
Skírnir, 179. ár (haust 2005)
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 443