Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2018, Blaðsíða 14

14 FÓLK 21. sept 2018
Plastlaus september
Prófaðu umhverfisvæna ruslapokann
SEGÐU NEI VIÐ PLASTI
• Brotnar niður á nokkrum vikum
• Umhverfisvænn
• Slitsterkur
Munir Þjóðminjasafnsins
til sölu á Facebook
n Óreiðukennd skráning gjafa n Meðhöndlaðar eins og einkagóss
M
argir hlutir sem Þjóðminja-
safn Íslands hefur fengið
að gjöf frá einstaklingum
og fyrir tækjum hafa end-
að sem söluvarningur á Facebook-
-síðum. Um er að ræða varahluti í
bíla, suma ónotaða en einnig hafa
heilu bílarnir horfið úr safnkostin-
um. Þorlákur Pétursson, sonur fyrr-
verandi starfsmanns safnsins, fékk
hlutina þegar verið var að flytja
geymslu staðarins vegna þess að
þeir voru óskráðir. Þjóðminjavörð-
ur segir að „gamaldags vinnubrögð“
hafi valdið þessu.
Þjóðminjasafnið, sem geymir
helstu fornminjar Íslendinga
og þar með stóran hluta af sögu
landsins, stendur núna í gífurleg-
um flutningum á safnkosti sínum
í nýtt húsnæði í Hafnarfirði sem er
sérstaklega hannað til að varðveita
slíka gripi. Þjóðminjasafnið telst
stofnað 24. febrúar 1863. Þann dag
færði Jón Árnason stiftsbókavörð-
ur stiftsyfirvöldum bréf frá Helga
Sigurðssyni á Jörfa í Kolbeins-
staðahreppi þar sem hann bauðst
til að gefa Íslandi 15 gripi með
þeirri ósk „að þeir verði fyrsti vísir
til safns íslenskra fornmenja.“
Húsnæði í eigu ríkisins notað í
yfir áratugi sem einkageymsla
Þjóðminjasafnið fær fjölda gjafa,
bæði frá einstaklingum og fyrir-
tækjum, og er þeim komið fyrir í
mörgum geymslum. Ein af þess-
um geymslum hýsir marga muni
sem tengjast samgöngum, svo
sem báta, flugvélar og fjölmargar
bifreiðar. Fyrrverandi starfsmað-
ur Þjóðminjasafnsins, Pétur Jóns-
son, tók við munum fyrir hönd
Þjóðminjasafnsins og setti í þessa
geymslu, eða það hélt fólk sem gaf
hluti að minnsta kosti.
Svo virðist sem lítið sem ekkert
af þessum munum hafi verið skráð
formlega hjá Þjóðminjasafninu og
teljast því þeir sem óskráðir mun-
ir og þar af leiðandi var ákveðið að
þeir yrðu ekki geymdir. Umtals-
vert magn af þessum óskráðu
hlutum sem Pétur var með
umsjón yfir enduðu í höndum
sona hans, Þorláks og Gunnars.
Sögðu þeir Þjóðminjasafninu
að faðir þeirra hefði safnað
þessum hlutum til margra ára.
Að hann sjálfur hefði fengið þá
að gjöf en ekki safnið.
Kostnaðurinn við losun á
geymslunni hefur verið um-
talsverður og einnig hefur
tekið sinn tíma að losa hana.
Upprunalega átti að skila
geymslunni þann 1. júní síð-
astliðinn en það hefur dreg-
ist og bað Þjóðminjasafnið
um frest til 1. október því
það tók svo langan tíma að
tæma húsið. Ríkið seldi eignina
nú í sumar til Kópavogsbæjar og
rukkar bærinn Þjóðminjasafnið
ekkert fyrir veru þess í húsnæð-
inu.
Samningar ekki undirritaðir
Þjóðminjasafnið útbjó samning
við syni Péturs og fengu þeir af-
henta marga hluti úr geymslu
safnsins. Samkvæmt upplýsingum
frá Þjóðminjasafninu hafa hvorki
Þorlákur Pétursson né Gunnar
Pétursson skrifað undir samn-
ingana sem voru gerðir árið 2016
fyrir utan samning um eina bif-
reið. Það ár fengu þeir, samkvæmt
heimildum DV, mjög mikið magn
af bílavarahlutum, aukahlutum
fyrir bifreiðar og jafnvel heilar bif-
reiðar. Margir þessarar hluta eru
yfir 80 ára gamlir og má þar nefna
Ford-bifreiðar frá árunum 1935 og
1936. Þjóðminjasafnið hefur engin
gögn um nákvæmlega hvaða hluti
þeir bræður tóku. Aðeins er talað
um „óskráðan varahlutalager.“
Blaðamaður DV ræddi við Lilju
Árnadóttur, sviðsstjóra muna-
safns hjá Þjóðminjasafninu, um
munina sem enduðu hjá Þorláki.
Hvort fólk sem gaf hluti í góðri
trú um að þeir yrðu varðveittir, en
sem síðar kom í ljós að yrðu aldrei
notaðir af safninu, og vildi nálg-
ast þá hluti aftur, gæti fengið þá til
baka. Sagði Lilja að þeir einstak-
lingar gætu haft samband við sig
og hún myndi ræða við Þorlák
um að skila þeim. Blaðamaður
minnti þá Lilju á að Þorlákur hefði
ekki enn þá skrifað undir samn-
inginn frá 2016 og hún sagði: „Ég
get alveg gert samt, ég er búinn
að þekkja hann Þorlák síðan hann
var barn.“
„Ég tók bara það sem gamli
kallinn átti“
Þorlákur Pétursson er með umtals-
vert magn af varahlutum til sölu á
erlendum Facebook-síðum. Til
dæmis í Bandaríkjunum, Noregi
og Danmörku. Þar býður hann
upp á mikið magn af varahlut-
um í fornbifreiðar, varahlutum
sem enn eru í kassanum og hafa
aldrei verið notaðir. DV skoð-
aði eina af þessum sölusíðum vel
og kom í ljós að á einni slíkri var
hann með nálægt 400 hluti til sölu
og er heildarverðmæti þeirra vel
yfir tvær milljónir króna. Ekki er
vitað hversu mikið af hlutum úr
geymslu Þjóðminjasafnsins Þor-
lákur hefur nú þegar selt. En fólk
sem gaf hluti til safnsins í góðri trú
getur því miður ekki búist við því
að fá þá hluti til baka þar sem mik-
ið af þeim er nú þegar selt sam-
kvæmt heimildarmönnum DV.
DV náði stuttu tali af Þorláki þar
sem hann var erlendis. Hann segir:
„Ég tók bara það sem gamli kallinn
átti. Ég er svo mikið að rífa í sund-
ur bíla.“ Spurður hvernig hann
gæti fengið bílavarahluti í pakkn-
ingum þegar hann rífur niður bíla
sagði hann: „Hann átti svo mik-
ið af dóti í geymslunni, ég veit til
þess að hann fékk varahlutalagera
héðan og þaðan.“ Símtalið endaði
með því að það slitnaði, en blaða-
maður reyndi ítrekað að ná í Þor-
lák aftur en ekki var svarað.
Í samtali við DV sagði Margrét
Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður
að þarna hafi verið um gömul
vinnubrögð að ræða og væri nú
verið að vinna í því að leiðrétta
þau. n
Bjartmar Oddur Þeyr Alexandersson
bjartmar@dv.is
Varahlutur frá árinu
1929 til sölu á Facebook