Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2018, Blaðsíða 52

52 21. september 2018
N
óbelsverðlaunahafinn Al­
bert Einstein er þekkt­
astur fyrir áhrif sín á eðlis­
fræðina og vísindin öll.
Nafn hans er orðinn samnefnari
fyrir gáfur. Einstein átti tvo syni
með fyrri eiginkonu sinni, þá
Hans og Eduard. Það var ekki
fyrr en rúmum þrjátíu árum eft­
ir dauða hans að uppgötvaðist að
hann átti þriðja barnið, stúlkuna
Lísu sem enginn veit hvað varð af.
Fór úr háskóla til að eignast
barn
Albert Einstein kynntist fyrri
eiginkonu sinni, Milevu Maric,
árið 1896 í tækniháskólanum í
Zurich í Sviss. Þau voru þá bæði
að afla sér réttinda til að kenna
stærðfræði og eðlisfræði. Mileva
var serbnesk að uppruna og
augljóslega bráðgáfuð því fáum
konum var hleypt inn í háskól­
ana á þessum tíma. Þau námu
saman í skólanum um nokkurra
ára skeið, urðu góðir vinir og
loks elskendur en hún var fjór­
um árum eldri en hann.
Árið 1901 varð Mileva þunguð
eftir Einstein en þau voru þá enn
ógift. Á þeim tíma þótti það mik­
il skömm að eignast barn utan
hjónabands og þungunin hafði
mikil áhrif á Milevu. Hún náði
ekki nógu góðum einkunn­
um til að halda náminu áfram
og ákvað að fara heim, til borg­
arinnar Novi Sad í Austurrísk­
ungverska keisaradæminu, og
eignast barnið.
Tveimur árum síðar var
Mileva komin aftur til Sviss án
barnsins. Þau Albert giftu sig og
fluttu til höfuðborgarinnar Bern.
Í maí árið 1904 eignuðust þau
Hans og sex árum síðar Eduard.
Árið 1914 fluttu þau til Berlínar
en Mileva fór frá Albert, aftur til
Zurich, eftir að hún komst að
því að hann var ástfanginn af
frænku sinni Elsu Löwenthal.
Árið 1919 gekk skilnaðurinn í
gegn og Albert giftist Elsu það
sama ár.
Þegar Albert hlaut nóbels­
verðlaunin fyrir framlag sitt til
eðlisfræðinnar árið 1921 tók
hann aðeins medalíuna en
Mileva fékk peningaverðlaunin.
Þau átti að nýta til að framfleyta
Hans og Eduard enda voru þeir
hans einu afkomendur. Eða
hvað?
„Er hún heilbrigð?“
Mileva lést árið 1948 og Albert
1955 en lengi vissi enginn af fyrsta
barninu sem Mileva ól í Novi Sad.
Árið 1986 fundust sendibréf á milli
Alberts og Milevu frá 1901 og 1902
í fórum Evelyn, elstu dóttur Hans. Í
bréfunum skrifuðu þau um barnið
sem var á leiðinni. Albert kallaði
það Hans (eða Hansel) því hann
vildi eignast son en Mileva kallaði
barnið Lísu (Lieserl) því hún vildi
eignast dóttur.
Út frá þessum bréfaskriftum var
hægt að sjá að Mileva hefur eignast
dóttur í upphafi árs 1902. Þann 4.
febrúar skrifaði Albert: „Nú sérðu
loksins að þetta er Lísa, alveg eins
og þú vildir. Er hún heilbrigð og
grætur hún eins og börn eiga að
gera? Ég elska hana svo mikið jafn­
vel þó að ég hafi aldrei hitt hana.“
Síðasta bréfið þar sem Lísa
er nefnd er frá september þetta
sama ár. Þá hafði Albert áhyggj­
ur af því að hún væri með skar­
latssótt. Einnig spurði hann hvort
dóttirin væri „skráð“ og sagði að
þau mættu ekki „gera neitt sem
gæti valdi henni vandræðum síðar
meir.“ Hvað þetta þýddi nákvæm­
lega er óljóst en eins og áður segir
kom Mileva ein til Zurich árið sem
þau giftust. Albert sagði fjölskyldu
sinni aldrei frá Lísu.
Var Lísa ættleidd?
Ýmsar kenningar eru til um afdrif
Lísu litlu og hafa heilu bækurnar
verið ritaðar um þær. Flestir telja
að Lisa hafi látist úr skarlatssótt.
Sumir telja að Mileva hafi gefið
hana til ættleiðingar, annað­
hvort til ættingja sinna eða
annarra. Sagnfræðingurinn Ro­
bert Schulmann kom fram með
þá kenningu að Mileva hefði
gefið vinkonu sinni, Helene
Savic, dótturina og hefði hún
þá fengið nafnið Zorka eða Zora
Savic. Óvíst er hvort stúlkan hafi
nokkru sinni verið skírð Líeserl.
Zorka Savic var blind og ekki
dóttir Helene. Hún giftist aldrei
og fjölskylda hennar varði hana
fyrir nærgöngulum blaðamönn­
um þegar kenningin fór að vinda
upp á sig. Frændfólk hennar
hélt því statt og stöðugt fram að
hún væri ekki dóttir Einsteins
en hefur aldrei getað sýnt fram á
það með neinum gögnum. Sagt
er að Zorka hafi látist á tíunda
áratug síðustu aldar í Serbíu. n
TÍMAVÉLIN
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Kennedy var veikur og kvalinn
B
andaríkjaforsetinn John F.
Kennedy er tvímælalaust
með þeim myndarlegri í
sögunni og sjarminn lak af
honum. Hann var slík stjarna að
sjálf Marilyn Monroe söng afmælis­
sönginn fyrir hann á 45 ára afmæl­
inu. Í fjölmiðlum var hann sýndur
sem boðberi nýrra tíma, ungur og
ferskur, heilbrigð Ameríka fram­
tíðarinnar. Í raun og veru var hann
einn heilsuveilasti Bandaríkjafor­
seti sögunnar.
Fárveikur forseti
Það var sagnfræðingurinn Robert
Dallek sem rannsakaði lækna­
skýrslur Kennedys frá árunum
1955 til 1963. Árið 2002 gaf hann út
skýrslu sem sýndi allt aðra mynd af
Kennedy en við erum vön að sjá.
Árið síðar gaf Dallek út metsölubók
um ævi og heilsu forsetans. Í rann­
sóknum Dalleks kom í ljós að Kenn­
edy var með mjög hátt kólesteról,
ristilbólgur og aðra meltingarfæra­
sjúkdóma, hann fékk gigtarköst,
hitaköst, niðurgang, þvagfærasýk­
ingar, glímdi við svefnleysi og fékk
iðulega stór graftarkýli á líkamann.
Kennedy var undir stöðugu
eftir liti Janet Travell, læknis Hvíta
hússins, og var reglulega spraut­
aður með ótal lyfjakokteilum. En
heilsubrestur Kennedys var svo
mikill að tveir aðrir læknar voru
kallaðir til til að meðhöndla hann.
Voru þeir ekki alltaf sammála og
samtaka um meðferðir. Aukaverk­
anirnar af lyfjunum gátu valdið
dómgreindarbresti, ofvirkni og
miklum skapsveiflum. Þegar einn
læknanna, George Burkley, tók yfir
lyfjagjöfina og hætti að sprauta for­
setann með sterum og amfetamíni
virtust ákvarðanir hans verða betri.
Sumir vilja þakka farsæla lausn
Kúbudeilunnar nefndum Burkley.
Ruðningsslys og sjaldgæfur
nýrnasjúkdómur
Rótin að flestum sjúkdómunum
og einkennunum var sjaldgæfur
nýrnasjúkdómur sem kallast
Addisons. Kennedy var greind­
ur með Addisons aðeins þrítug­
ur, árið 1947, þegar hann var ný­
kjörinn í fulltrúadeild þingsins.
Ótengt því var Kennedy einnig
haldinn alvarlegum skjald­
kirtilsvandamálum og þjáðist
mögulega af sjálfsofnæmi.
Það voru ekki aðeins sjúk­
dómar sem hrjáðu Kennedy
heldur einnig slys. Í háskóla, árið
1937, lenti Kennedy í ruðnings­
slysi og fékk mikið högg á bakið.
Eftir þetta var hann sárkvalinn af
bakverkjum. Þegar stríðið braust
út og hann vildi þjóna í hernum
stóðst hann ekki læknisskoðun.
Faðir hans, sem var sendiherra
á Bretlandi, kom því hins vegar
í kring að sjóherinn tók við hon­
um. En þegar Kennedy bjarg­
aði félaga sínum í árás japanska
hersins á Kyrrahafi ágerðust
meiðslin enn frekar. Bakverkirn­
ir háðu Kennedy út lífið og voru
svo miklir að hann var skorinn
upp á mænu vegna þeirra.
Hvíta húsið passaði vel upp
á að ekki yrði greint frá þessum
alvarlegu heilsufarsvandamál­
um forsetans og meðhöndlunin
var gerð með mikilli leynd. Eins
og flestir vita var Kennedy myrtur
þann 22. nóvember árið 1963 í
Dallas, aðeins 46 ára gamall.n
Kennedy og Krjúsjov 1961
TÝNDA DÓTTIR ALBERTS EINSTEIN
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is