Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 18

E l í n B j ö r k J ó h a n n s d ó t t i r
18 TMM 2013 · 3
okkar og ekki síst innan kjarnafjölskyldunnar, sem á að vernda þau og veita
þeim skjól. Mannætan getur „afhjúpað myrkrið í hjarta nútímasamfélags
og minnt okkur á að siðmenningin felur sínar eigin tegundir villimennsku“
(Kilgour 1997). Í Leyndarmálinu er það reyndar ekki bara pabbi sem sýnir
villimennsku og grimmd, hún er alltumlykjandi í samfélaginu einsog sést til
dæmis á refsingunni sem hann er dæmdur til; að falla fram af þaki hæstu
blokkar bæjarins. Það er sjálft yfirvaldið sem vill láta mannætuna „verða að
kjötfarsi“ (bls. 97). Í Leyndarmálinu er fjallað táknrænt um ýmsa glæpi sem
hægt er að fremja í skjóli fjölskyldunnar og samfélagsleg mörk sem ekki má
rjúfa.
Nautnir munnsins, matur og kynlíf
Sundurgreining mannsins á milli þess sem er „ætt“ eða „óætt“ er alltaf
menn ingarleg (Dagný Kristjánsdóttir 1998:85). Bannið við mannáti fellur
undir þennan menningarlega tilbúning enda er ekki beinlínis hættulegt
að borða fólk þó að tilhugsunin um það veki mikinn viðbjóð. Tengsl matar
og kynlífs eru einnig menningarleg og bæði í goðsögum og ævintýrum
getur það að gleypa eitthvað í sig verið myndhverfing fyrir kynlíf (Warner
1995:259). Warner segir kynferðislegt mótíf „vonda karlsins“ í ævintýrum
hafa verið til staðar síðan Perrault kynnti það til sögunnar í útgáfu sinni af
Rauðhettu. Síðan þá hafi það orðið mun ágengara í menningunni og litað
mjög frásagnir um að éta og vera étinn (2000:38). Át, matur og merking hans
varpa ljósi á nokkur mikilvæg atriði í Leyndarmálinu.
Enda þótt faðirinn í Leyndarmálinu gleypi fólk í heilu lagi er hann ekki sá
eini sem sýndur er í öfgafullu áti í textanum. Systkinin eru „matarmiðuð“ í
daglegu lífi sínu; þau hugsa oft um mat og eru alltaf til í að borða. Besti vinur
systkinanna, Bjössi börger, er á vissan hátt tvífari föðurins. Þeir eru nafnar,
pabbinn heitir Björn Böðvar, og át Bjössa er jafn taumlaust og föðurins auk
þess sem viðurnefnið tengir hann við neyslu og át. Börnin eru einnig sýnd
við neyslu tölvuleikja og þar með sýndarveruleika. Þar eru þau í vægast sagt
ofbeldisfullum ham. Ýkt neysla barnanna á mat og ofbeldisfullri afþrey-
ingu endurspeglar vestræn neyslusamfélög. Mannætan hefur verið skoðuð
sem myndhverfing neyslusamfélagsins og fulltrúi fyrir óseðjandi þrá þess:
„Neysla er vald, og hæfileikinn til að neyta óhóflega og af ásettu ráði verður
girnilegasti þáttur valdsins“ (Root 1996:174). Sá sem étur er virkur. Aftur á
móti er það sem étið er óvirkt eins og fórnarlömb föðurins sem hverfa um
leið og hann innbyrðir þau.
Börnin í Leyndarmálinu hafa sífellda þörf fyrir mat og stelast meginhluta
bókarinnar í óholla matinn sem svo oft er nefndur. Þessi matur er þannig
tengdur við forboðnar nautnir. Oft hefur verið bent á samband matar og
kynlífs í barnabókmenntum þar sem kynferðislegar þrár barnanna birtast
í áti og nautnum munnsins (Dagný Kristjánsdóttir 2008:124–5). Í neyslu-