Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Page 62

J ó n k a r l H e l g a S o n
62
Arne Lund, sem skrifað hefur bók um ímynd Norðurlanda í Hollywood­
myndum, bendir á að The Viking sverji sig í þessu atriði í ætt bandaríska
vestrans sem snerist frá upphafi um að staðfesta yfirráð hvíta mannsins yfir
Norður­Ameríku og móta bandaríska þjóðarvitund.8 En um leið má líta á
kvikmyndina sem bjagað bergmál íslensku fornsagnanna sem greina frá
ferðum norrænna manna vestur um haf í kringum árið 1000.
Þekking okkar á Leifi heppna byggist að mestu leyti á tveimur ólíkum
textum: Eiríks sögu rauða og Ólafs sögu Tryggvasonar. Eiríks saga er varð­
veitt í tveimur miðaldahandritum; Hauksbók sem er talin vera frá fjórtándu
öld og Skálholtsbók sem talin er vera frá fimmtándu öld. Ólafs saga er til
í nokkrum útgáfum en frásagnir af Leifi er einungis að finna í þeirri gerð
sögunnar sem varðveitt er í fjórtándu aldar handritinu Flateyjarbók. Á síðari
tímum hefur þeim köflum sem snerta landnámsbyggðirnar á Grænlandi
verið safnað saman og þeir gefnir út undir titlinum Grænlendinga saga og
verður sá titill notaður hér. Hún og Eiríks saga greina frá svipuðum við­
burðum og eru væntanlega byggðar á sömu heimildum.
Samkvæmt Eiríks sögu sigldi Leifur eitt sumar frá bæ foreldra sinna, Eiríks
rauða og Þjóðhildar, í Brattahlíð á Grænlandi til Suðureyja og þaðan áfram
til Noregs þar sem hann dvaldi vetrarlangt við hirð Ólafs konungs Tryggva­
sonar. Er tekið fram að konungur hafi metið gestinn mikils og þóst sjá að
„Leifur mundi vera vel menntur maður“.9 Síðan segir:
Eitt sinn kom konungur að máli við Leif og spyr hann: „Ætlar þú til Grænlands í
sumar að sigla?“
Leifur svarar: „Það ætla eg ef sá er yðvar vilji.“
Konungur svarar: „Eg get að svo muni vel vera. Skaltu fara með erindum mínum að
boða kristni á Grænlandi.“
Leifur kvað hann ráða mundu en kveðst hyggja að það erindi mundi torflutt á
Grænlandi en konungur kveðst eigi þann mann sjá er betur væri til þess fallinn en
hann „og muntu giftu til bera.“
„Það mun því að eins,“ kvað Leifur, „að eg njóti yðvar við.“
Leifur lét í haf þegar hann var búinn. Leif velkti lengi úti og hitti hann á lönd þau
er hann vissi áður öngva von í. Voru þar hveitiakrar sjálfsánir og vínviður vaxinn. Þar
voru og þau tré er mösur hétu og höfðu þeir af öllu þessu nokkur merki, sum tré svo
mikil að í hús voru lögð.
Leifur fann menn á skipflaki og flutti heim með sér og fékk öllum vist um veturinn.
Sýndi hann svo mikla stórmennsku og gæsku af sér. Hann kom kristni á landið og
hann bjargaði mönnunum. Var hann kallaður Leifur hinn heppni.
Leifur tók land í Eiríksfirði og fer heim í Brattahlíð. Tóku menn vel við honum.
Hann boðaði brátt kristni um landið og almennilega trú og sýndi mönnum orð­
sendingar Ólafs konungs Tryggvasonar og sagði hversu mörg ágæti og mikil dýrð
þessum sið fylgdi.
Eiríkur tók því máli seint að láta sið sinn en Þjóðhildur gekk skjótt undir og lét gera
kirkju eigi allnær húsunum. Var það hús kallað Þjóðhildarkirkja. Hafði hún þar fram
bænir sínar og þeir menn sem við kristni tóku en þeir voru margir. Þjóðhildur vildi ekki
halda samfarar við Eirík síðan er hún tók trú en honum var það mjög í móti skapi.10