Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Qupperneq 84

d av í ð H ö r g d a l S t e F á n S S o n
84
átti rætur í íslenskri nýbylgju fann sig á ýmiss konar krossgötum í tónlistar­
sögunni, megnaði að draga saman ólíka þræði, verða lykilmaður í að þróa
nýja tónlistargrein og breyta þróun kvikmyndatónlistar með varanlegum
hætti.
Margt er enn framundan og arfleifð Jóhanns Jóhannssonar virðist vera
í góðum höndum vina hans og fjölskyldu, þótt End of Summer sé hvergi
fáanleg fyrir áhugasama aðdáendur, Last and First Men bíði enn formlegrar
frumsýningar og tónlistin úr myndinni sé væntanleg. Samkvæmt heimildum
vinnur umboðsmaður Jóhanns í Bandaríkjunum að því ásamt dóttur hans
að gefa út áður óútgefið efni, t.a.m. úr minna þekktum heimildamyndum, og
viðræður standa yfir um útgáfu tónlistarinnar úr Mother! Það eru því vonir
til þess að viðamikið höfundarverk Jóhanns stækki enn frekar á komandi
árum og aðdáendur öðlist þannig enn betri innsýn í sköpunarþrótt hans.
***
Við uppljómumst þegar við hlustum á tónlist; þegar við hlustum á söngkonu
syngja titra raddböndin í okkur sjálfum og ekkert áreiti í heiminum virkjar
jafnmargar heilastöðvar samtímis og tónlist. Þetta gildir um alla tónlist – og
eftir því sem tónlistin er nær hinum logandi kjarna tilfinningarinnar, þeim
mun meiri verða áhrifin. Kannski er það þess vegna sem ég er svona upp­
tekinn af muninum á sólóplötum Jóhanns og kvikmyndatónlistinni; vegna
þess að ég finn ekki jafn sterkt fyrir því sem hann var, á löngum köflum, fær
um að miðla. Jóhann bjó yfir magnaðri tengingu við einhverja ósnertanlega
vitund sem hrærðist af krafti um í honum, blandaðist saman við mannsins
flóknu tilveru, það hrærðist og teygðist og túlkaðist að lokum í tóna sem
innihéldu þegar best lét hárfína blöndu af fegurð og angist.
Við erum öll manneskjur, við hugsum og skiljum eða teljum okkur skilja,
við sjáum og heyrum og snertum og skynjum og teljum okkur finna til,
en þegar upp er staðið skiljum við varla okkur sjálf, þess vegna leitum við
í listina og þess vegna fagnar öll okkar tilvist þegar við heyrum sannleika
annarrar manneskju hljóma. Allar þessar flækjur birtast í tónlist og kvik­
myndum Jóhanns Jóhannssonar, fegurð lífsins og harmur heimsins og vonin
þeim við hlið; allt bundið saman á þeirri trú að sköpunin sé besta leiðin til að
skilja heiminn og sjálfan sig.
Við vitum núna hvernig andlát Jóhanns bar að garði, hvort sem okkur líkar
betur eða verr; hann lést úr langvarandi neyslu áfengis og fíkniefna. Og
kannski skipta endalokin ekki öllu máli, heldur það að Jóhann Jóhannsson
virðist hafa lifað öll sín fullorðinsár í spennuþrungnu samspili ástríðu,
vinnu semi, fegurðar, fíknar og harms. Við eigum öll okkar leiðir til að lifa
í sæmilegum friði með eigin djöflum og leiðirnar til að fást við þá eru jafn­
margar og birtingarmyndirnar. Miðað við tilfinningaþungann í verkum