Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Side 127

U m S a g n i r U m B æ k U r
127
urnar Leiðarvísir um þorp og Stór olíu-
skip. Margt hefur verið ritað um þessa
glæsilegu innkomu og því hef ég ekki
mörg orð um það hér.
Haustið 2018 kom út önnur skáldsaga
hans, Krossfiskar. Af þessu má vera ljóst
að afköst Jónasar eru gríðarleg, hann er
duglegur höfundur og hefur sjálfur haft
orð á því að hann eigi sér „ekkert líf
annað en að skrifa“.1 Krossfiskar er
mjög sérstakt bókmenntaverk, hún er
einhver tilraunakenndasta skáldsaga
síðasta árs, þar sem tækni og stíl er beitt
til þess að skapa dularfulla lestrarupp­
lifun.
Stutt millilending í raunsæinu
Millilending fjallaði um Maríu, 22 ára
konu á krossgötum. Í bókinni er brugð­
ið upp mynd af „kvartaldarkrísunni“
sem eilífðarunglingar aldamótakynslóð­
arinnar standa frammi fyrir þegar þau
neyðast til að velja sér braut í lífinu.
Sagan var raunsæ og talaði beint til
þeirrar kynslóðar sem hún fjallar um.
Krossfiskar fjallar einnig um stefnu­
lausan ungan einstakling. Þar með eru
líkindi þessara bóka svo gott sem
afgreidd, ef undan eru skilin augljós
höfundareinkenni eins og stíll og
húmor.
Í Krossfiskum er raunsæinu varpað
fyrir róða. Sagan segir frá unga iðjuleys­
ingjanum Daníel. Hann er ekki í vinnu,
hann er ekki í skóla, hann á fáa vini og
gerir sér ekkert til dundurs. Hann býr í
íbúð sem mamma hans á og borgar enga
leigu, þar sem hann hefur engar tekjur.
Þetta stefnuleysi virðist ekki valda
honum miklu hugarangri, hann á ekki
erfitt með að velja sér braut því hann
hefur ekki áhuga á að gera neitt. Daníel
er ekki virk söguhetja, hann er á valdi
örlaganna. Hann grípur sjaldan til
aðgerða og atburðarásin í sögunni
stjórnast frekar af tilviljunum og inn­
gripum annarra en af hans eigin
ákvörðunum.
Dag einn fær Daníel tvö dularfull
símtöl. Annað er frá Tryggva, gömlum
skólafélaga, sem ber þungar sakir upp á
hann. Hitt er frá lögreglunni, þar sem
Daníel er tilkynnt að einhver hafi klesst
á bílinn hans. Forvitni lesandans er
undir eins vakin, upphafið er líkt og
upphaf á spennusögu: Hvað eiga þessir
undarlegu atburðir að fyrirstilla og mun
Daníel ná að leysa gátuna?
Sagan hefst á hefðbundnum nótum
en fljótlega verður ljóst að heimur sög­
unnar er talsvert undarlegri og óáreið­
anlegri en á horfðist í fyrstu, eitthvað
sem maður þekkir úr höfundarverkum
ekki minni spámanna en til dæmis
Paul Auster og Franz Kafka. Lesand­
inn er ekki fyrr búinn að hreiðra um
sig í hefðbundinni frásögn en hann er
leiddur á vit hins ókunna og furðulega.
Lesandinn getur hins vegar ekki
kvartað yfir því að hann sé ekki varaður
við. Fyrsti kafli bókarinnar heitir „Mar­
traðir“ og þar rifjar Daníel upp þegar
hann var barn að aldri og ræddi við
móður sína um draum sem hann
dreymdi. Í draumnum lendir hann í
snjóflóði og grefst undir fönn. Innan
skamms koma nokkrir bekkjarfélagar
hans og Daníel telur að þau ætli að
koma sér til bjargar. Krakkarnir koma
með skóflur en í stað þess að moka hann
út úr skaflinum moka þau meiri snjó
ofan á hann og hlæja þegar hann öskrar
á hjálp. Daníel lýkur endurlitinu á þess­
um orðum:
Þegar ég var lítill og hugsaði enn um Guð
dreymdi mig Djöfulinn. Þegar ég varð
unglingur dreymdi mig geiminn og þegar
ég varð eldri bættust við sambandsslit,
sjúkdómar og dauðsföll. En hvert sem
viðfangsefni draumanna var, þá skynjaði
ég alltaf það sama: botnlausan ótta um