Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Page 133

U m S a g n i r U m B æ k U r
133
semdir og freistingar geta birst í ólíkleg­
ustu myndum.
Í sögunni af Söru eru mismunandi
myndir ástarinnar settar undir smásjá. Í
henni segir frá blómstrandi ástarsam­
bandi Söru við samstarfskonu sína um
leið og hún gerir upp ofbeldissamband
úr fortíðinni. Hún lýsir öfgunum í til­
finningunum þegar hún var yngri,
annað hvort henti hún Engilberti á dyr
eða faðmaði hann að sér og fannst hún
aldrei hafa verið nánari neinum. Í sam­
bandinu við Rannveigu eru skrefin
minni, ígrundaðri og sambandið heil­
brigðara. Ástarsamböndin eru ekki
aðeins aðskilin í tíma heldur einnig af
þroska þess sem upplifir tilfinningarnar
og samanburðurinn sýnir að það er
himinn og haf milli ólíkra birtingar­
mynda ástarinnar, jafnvel þó hún eigi
sér uppruna í sama brjóstinu.
Um áreiðanlega og óáreiðanlega
sögumenn
Annað sem tengir sögurnar saman er að
þær eru allar sagðar í fyrstu persónu af
konunum sjálfum. Lesandinn fær sög­
una beint frá sögumanninum en það er
ekki þar með sagt að allt sé látið uppi.
Ljóst er að persónurnar átta sig ekki
alltaf á því hvað tilfinningar þeirra,
gjörðir og samtöl tákna. Miklu oftar
leyfir Guðrún Eva sögumönnunum að
segja frá atvikum og samtölum og leyfir
lesandanum að ráða úr viðbrögðum
þeirra hvað er á seyði innra með þeim.
Stærstu atburðirnir í sögunni geta
sprottið úr minnstu atvikunum og oft er
lesandinn betur meðvitaður um hvað sé
á seyði en sá sem segir söguna. Við fáum
að gægjast inn í kollinn á sögupersón­
unum en fáum bara að heyra þeirra hlið
af sögunni, kynnast því sem þær vita
um eigin tilfinningar og hvað þær halda
um tilfinningar elskhuga sinna.
Það er þó ekki þar með sagt að við
fáum bara að sjá fallegu hliðarnar á kon­
unum. Guðríður segir manninum
sínum til dæmis að hún vilji eignast
börn en lesandinn fær að heyra að sú sé
ekki raunin, hún ljúgi að honum í þeim
tilgangi að missa hann ekki. Hún játar
fyrir móður sinni að hún sé að íhuga að
fara frá honum, hans vegna, en móðir
hennar sér í sambandinu tækifæri til
stéttaklifurs og hvetur hana til að end­
urskoða ákvörðunina, jafnvel eignast
eitt eða tvö börn til að friðþægja mann­
inum og í lok sögunnar er parið ennþá
saman. Það er þó yfirleitt ljóst að gagn­
vart ástinni eru ekki bara konurnar sem
segja sögurnar, heldur allar persónurnar
valdalausar. Jónas, maður Jóhönnu, er
alveg jafn vanmáttugur gagnvart eigin
tilfinningum og hún. Þegar konan hans
hefur verið úti alla nóttina með öðrum
manni finnur hann fyrir skammar­
blandinni girnd til hennar þrátt fyrir
sárindin.
Þrátt fyrir að konurnar séu hrein­
skilnir sögumenn þá þarf þó alls ekki að
vera að allt sem þær segi sé heilagur
sannleikurinn. Þeir sem eru á valdi til­
finninga sinna eru ekki líklegir til að
geta skilið þær til fulls. Togstreitan sem
Jóhanna finnur fyrir vegna mótsagna­
kenndra tilfinninga sinna litar alla sög­
una um hana og hún veit ekki hverju
hún á að trúa. Sögurnar mótast á milli
þess sem persónurnar segja okkur um
tilfinningar sínar og þess sem þær gera
og segja upphátt.
Það sem er mest spennandi við sög­
urnar er hversu hversdagslegar þær eru.
Þrátt fyrir að ástin og viðfang hennar sé
það sem knýi sögurnar áfram þá er
margt fleira sem hefur áhrif á líf
kvennanna. Vinna, fjölskylda, heimilis­
aðstæður og fleira skapa hverri og einni
konu ákveðnar aðstæður og ástin í lífi
þeirra verður partur af því, ekki eitt­
hvað því óviðkomandi. Í hefðbundnum