Orð og tunga - 08.07.2019, Side 39

Orð og tunga 21 (2019), 27–52. © Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum, Reykjavík.
Katrín Axelsdótt ir
Áhrifsbreytingar í þágufalli
nafnsins Þórarinn
1 Inngangur
Í greininni „Þórarinn í þágufalli“ (Katrín Axelsdótt ir 2018) er fj allað
um fj órar nýjungar sem komið hafa upp í þágufalli nafnsins Þórarinn
við hlið hinnar hefðbundnu myndar Þórarni. Þett a eru myndirnar
Þórar in, Þórarini, Þórarinum og Þórarininum en allar eru þær nú ýmist
horfn ar eða mjög sjaldgæfar. Á grundvelli ritaðra og munnlegra
heim ilda var reynt að grafast fyrir um aldur myndanna og útbreiðslu.
Ekkert var rætt um hvernig það atvikaðist að nýjungarnar fj órar urðu
til en það er meginefni þessarar greinar.1
Í öllum tilvikum er um að ræða áhrif frá öðrum orðum. Áhrifs-
breyt ingar eru ekki einsleitur hópur og þeim er gjarna skipt í tvo meg-
in fl okka, dæmigerðar (hlutfallsbundnar) og ódæmigerðar (sporad-
ísk ar). Dæmum um fyrrnefndu breytingarnar er gjarna lýst með
hlut falls jöfn um. Síðarnefndi fl okkurinn er fj ölskrúðugri. Hann rúm-
ar ýmiss konar breytingar, sumar harla ólíkar, sem sjaldnast verð ur
lýst með hlutfallsjöfnum. Til þessa fl okks teljast t.d. þær gerðir áhrifs-
breytinga sem kallaðar hafa verið blöndun og alþýðuskýring. Í sögu
nafnsins Þórarinn hafa líklega fl eiri en ein gerð verið að verki. Um
hverja og eina nýjung í beygingu nafnsins verður fj allað í köfl um 4–7
og jafnóðum verða ræddar þær gerðir áhrifsbreytinga sem kunna
1 Ég þakka fyrrverandi og núverandi ritstjóra Orðs og tungu, Ara Páli Kristinssyni
og Helgu Hilmisdótt ur, og ritrýnum tímaritsins margar góðar athugasemdir. Þá
þakka ég Aðalsteini Hákonarsyni fyrir yfi rlestur og þeim Hauki Þorgeirssyni fyrir
gagnlegar ábendingar.
tunga_21.indb 27 19.6.2019 16:55:51