Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 40

28 Orð og tunga
að hafa komið við sögu. En fyrst verða tekin saman helstu atriði
fyrri umfj öllunar (Katrín Axelsdótt ir 2018) um aldur og útbreiðslu
nýjunganna fj ögurra (2. kafl i) og rætt um nokkur atriði varðandi
nafnið Þórarinn og hefðbundna beygingu þess (3. kafl i).
2 Aldur og útbreiðsla nýjunganna
Þar sem eldri heimildir um einstök nöfn eru iðulega rýrar er erfi tt að
segja með nokkurri vissu hvernig útbreiðslu nýjunganna fj ögurra var
hátt að eða hvenær þær komu upp — aldur elstu dæma segir vitaskuld
ekki allt. Myndin Þórarin á sér nokkuð langa sögu en elstu dæmi um
hana eru frá síðari hluta 18. aldar. Aldur Þórarini er óljósari en dæmi er
um hana í máli manns sem var fæddur 1850. Báðar þessar myndir eru
sæmilega þekktar í nútímamáli en þær virðast þó miklu sjaldgæfari
en hin hefðbundna mynd Þórarni. Saga myndarinnar Þórarinum er
einnig talsvert löng en elstu heimildir um hana eru frá því laust eft ir
1700. Hún kemur einu sinni fyrir í rangæsku handriti Fóstbræðra
sögu, skrifuðu 1705, og sex sinnum í jarðabók Árna Magnússonar og
Páls Vídalín frá upphafi 18. aldar, öll þau dæmi eru úr Eyjafj allasveit.
Þett a og ýmislegt fl eira bendir til Rangárvallasýslu sem kjörlendis
þess arar myndar eða upphafssvæðis. Hún hefur þó þekkst á miklu
fl eiri svæðum, sumum mjög fj arlægum (s.s. Vestfj örðum og S-Þing-
eyjar sýslu). Fáir kannast við myndina Þórarinum núorðið. Hin áþekka
mynd Þórarininum er yngri. Engin dæmi eru um hana fyrr en frá 20.
öld og aðeins af svæðum þar sem Þórarinum þekktist einnig (Rang-
ár vallasýslu og Barðastrandarsýslu). Þeir fáu sem kannast við Þór ar-
ininum þekkja einnig stytt ri myndina Þórarinum. Heimildir um Þór ar-
ininum eru mun rýrari en heimildir um aðrar þágufallsmyndir.
3 Um nafnið Þórarinn og hina hefðbundnu
beygingu þess
Nafnið Þórarinn beygist alla jafna svo í nútímamáli: Þórarin-n – Þórar-
in-Ø – Þórarn-i – Þórarin-s (skil stofns og beygingarendinga eru sýnd
hér, Ø táknar endingarleysi). Að forminu til er þessi beyging sú sama
og tíðkaðist í fornu máli. Hér virðist því ekkert hafa breyst. En nn
í áherslulítilli bakstöðu hefur styst og nefnifallsmyndin Þórarinn
tunga_21.indb 28 19.6.2019 16:55:52